
বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক (প্ৰয়াত)।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অনন্ত-দেৱ-শৰ্মা)_

অনন্ত দেৱ শৰ্মা


ধেমাজি।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অনিৰ্বাণ-দত্ত)_


অনিৰ্বাণ দত্ত


গুৱাহাটী

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অভিজিত-দত্ত)_


অভিজিত দত্ত


নাজিৰা, শিৱসাগৰ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অসমী-গগৈ-বৰুৱা)_


অসমী গগৈ বৰুৱা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/আভা-বৰা)_

আভা বৰা


চেইণ্ট ষ্টিফেন স্কুল, দমদম (কলকাতা)

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/আৰুশ-সোণোৱাল)_

আৰুশ সোণোৱাল


পাঞ্জাবাৰী, গুৱাহাটী

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ঈশান-জ্যোতি-বৰা)_


ঈশান জ্যোতি বৰা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/এলিজা-ৰাণী-দাস)_

এলিজা ৰাণী দাস


শান্তি পথ, আৰ জি বৰুৱা ৰোড, গুৱাহাটী-৭৮১০২৪

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/জ্যোতিশিখা-দত্ত)_

জ্যোতিশিখা দত্ত


নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট,  
সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/জ্যোতিস্মিতা-গোস্বামী-শৰ্মা)_

জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা


তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদ, তেজপুৰ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ঝৰ্ণালী-শৰ্মা-বৰকটকী)_

ঝৰ্ণালী শৰ্মা বৰকটকী


বিশিষ্ট লেখক, গৱেষক আৰু কণ্ঠশিল্পী।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ড-বীৰেন্দ্ৰনাথ-দত্ত)_

ড° বীৰেন্দ্ৰনাথ দত্ত


বালিজান, চাৰিখেলীয়া, বিশ্বনাথ-৭৮৪১৭২,  
ফোন- ৯৩৬৫৩৬৭০৬০

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/তপন-বৰুৱা)_

তপন বৰুৱা


বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক (প্ৰয়াত)।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ত্ৰৈলোক্যেশ্বৰী-দেৱী-বৰুৱানী)_

ত্ৰৈলোক্যেশ্বৰী দেৱী বৰুৱানী


শুৱালকুছি, পদ্মৰাম কাকতি পথ, কামৰূপ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দিগন্ত-বৈশ্য)_

দিগন্ত বৈশ্য


বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দিলীপ-কুমাৰ-বৰুৱা)_

দিলীপ কুমাৰ বৰুৱা


গুৱাহাটী

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দীপক-কুমাৰ-কলিতা)_


দীপক কুমাৰ কলিতা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দীপা-পণ্ডিত)_

দীপা পণ্ডিত


পুৰণিগুদাম, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দুলাল-বৰা)_


দুলাল বৰা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দ্বীপজ্যোতি-বৰা)_


দ্বীপজ্যোতি বৰা


সন্দীপনী বিদ্যামন্দিৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দৰ্শয়িতা-বৰঠাকুৰ)_

দৰ্শয়িতা বৰঠাকুৰ


ভলাগুৰি সত্ৰ, কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ধ্ৰুৱজ্যোতি-শৰ্মা)_

ধ্ৰুৱজ্যোতি শৰ্মা


বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/নূপুৰ-মোমাইদেউ)_

নূপুৰ মোমাইদেউ


শংকৰদেৱ শিশু নিকেতন, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/নৱনীত-নিয়ৰ-শইকীয়া)_

নৱনীত নিয়ৰ শইকীয়া


ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ডিব্ৰুগড়

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/প্ৰকল্প-ৰঞ্জন-ভাগৱতী)_

প্ৰকল্প ৰঞ্জন ভাগৱতী


ডিব্ৰুগড়

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/প্ৰাণজিৎ-বৰা)_


ড° প্ৰাণজিৎ বৰা


দেৰগাঁও, গোলাঘাট

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/বন্দিতা-শৰ্মা-কন্দলি)_

বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি


কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ভূপেন-শৰ্মা)_


ভূপেন শৰ্মা


কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ভূপেন্দ্ৰ-নাথ-হাজৰিকা)_


ভূপেন্দ্ৰ নাথ হাজৰিকা


গৌৰী মেনশ্যন, ভি আই পি ৰোড, ছয়মাইল, গুৱাহাটী-২২

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/মঞ্জু-দত্ত)_

মঞ্জু দত্ত


সূৰ্যপুৰ তিনিআলি, পাভৈ পথ,  
বিশ্বনাথ চাৰিআলি-৭৮৪১৭৬

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/মাতু-হাজৰিকা)_


মাতু হাজৰিকা


বাঙ্গালোৰ, কৰ্ণাটক-৫৬০০৬৭

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/যশোৱন্ত-নিপুণ)_


যশোৱন্ত নিপুণ


কাজিৰঙা, গোলাঘাট

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/শতৰূপা-গৌতম)_

শতৰূপা গৌতম


স্নাতকোত্তৰ মহলা, প্ৰাগজ্যোতিষ মহাবিদ্যালয়,  
গুৱাহাটী।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সত্যজিৎ-নাথ)_

সত্যজিৎ নাথ


ৱাৰ্ড নং ৯, নাজিৰা-৭৮৫৬৮৫, শিৱসাগৰ,  
ফোন- ৮৪৮৬০১৬০৪৫

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সত্যনাৰায়ণ-কৰ)_

সত্যনাৰায়ণ কৰ


নগাঁও মিছন হাইস্কুল, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সনভ-দাস)_

সনভ দাস


ৰূপকোঁৱৰ হাউচিং কমপ্লেক্স,  
খানামুখ ছেকগেট, ডাক- গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়,  গুৱাহাটী-৭৮১০১৪

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সমীন্দ্ৰ-হুজুৰি)_


সমীন্দ্ৰ হুজুৰি


‘কাণখোৱা’ৰ সম্পাদনা কক্ষ।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সম্পাদনা-কক্ষ)_

সম্পাদনা কক্ষ


দিল্লী পাব্লিক স্কুল, নাজিৰা

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সুগন্ধি-উৰুলি-বৰুৱা)_


সুগন্ধি উৰুলি বৰুৱা


লালমাটি, তেজপুৰ-৭৮৪০০১,  
শোণিতপুৰ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সুপ্ৰীয়া-পাল)_


সুপ্ৰীয়া পাল


ঘৰ নং ১৩, লতাকটা শান্তিনগৰ,  
বশিষ্ঠ, গুৱাহাটী-২৯

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সুৰেন্দ্ৰ-মোহন-দাস)_

সুৰেন্দ্ৰ মোহন দাস


বিশিষ্ট সাহিত্যিক। তেখেতে শিশুৰ বাবেও ভালেমান সাহিত্য ৰচনা কৰিছে।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰঞ্জু-হাজৰিকা)_

ৰঞ্জু হাজৰিকা


ভোটাই গাঁও, নগাঁও, ফোন- ৯৮৬৪৪৯৮৭৪৮

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰিণ্টু-দাস)_


ৰিণ্টু দাস


কেন্দ্ৰীয় বিদ্যালয়, মিছা (নগাঁও)

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰুকনাভ-ৰণজয়-শইকীয়া)_

ৰুকনাভ ৰণজয় শইকীয়া


কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰূপজ্যোতি-গোস্বামী)_


ৰূপজ্যোতি গোস্বামী


হাঁহে পাৰে মাহেকত কণী হেনো সাতটা,  
মণিমালা আণ্টিয়ে সেয়ে কৰে ঠাট্টা।

সাপডালে কিনো চালে তুলি বাৰু ফেট?  
ভেকোলাকে চালে চাগে ভৰাবলৈ পেট।

ঢেঁকীথোৰা বিক্ৰী কৰা মথুৰা খুৰাই,  
বিক্ৰী হোৱা ঢেঁকীথোৰা নলয় ঘূৰাই।

‘ঘড়ীবোৰে কিয় বাৰু কৰে টিক টিক?’  
নুসুধিবি এনে প্ৰশ্ন তই মালতীক।

এশ গুণ আছে যাৰ সিয়েই শগুন,  
পাহৰিলে কিন্তু তোৰ ছিটিকিব ধুন।

ৰামধন মহাজনে ধনকেহে চিনে,  
হাটত চায়হে মাছ, ভুলতো নিকিনে।

ধুৱাহাট বোলাখন এনেকুৱা ঠাই,  
মোৱামাছ এপোৱাও পাবলৈ নাই।

ছাৰে আজি ক’ব হেনো সাধু ভাল ভাল,  
শুনা যদি নকৰিবা কোনেও কোঢ়াল।

![img](/images/posts/dhemeliya-padya-22.webp)

কেঁচুৱাৰ কান্দোনত সৰে গছপাত,  
মাকৰ খবৰ নাই— বৈ আছে তাঁত।

গঁড়ালত হাঁহ আছে ডেৰকুৰিমান,  
ভঁৰালত ধান নাই খুৱাওঁ পতান।

ধেমেলীয়া পদ্য ২

প
ৰিৱেশ বুলিলে আমি সাধাৰণতে আমাৰ চৌপাশৰ অৱস্থাটোকে বুজোঁ। অৰ্থাৎ আমাৰ চাৰিউফালে থকা বায়ু, পানী, মাটি, উদ্ভিদ, প্ৰাণী, শিক্ষা, ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক, সামাজিক ব্যৱস্থা আদিক বুজায়। সুস্থ বাতাৱৰণ আৰু সুস্থ পৰিৱেশতহে প্ৰাণী জীয়াই থাকিব পাৰে। বিশেষকৈ বায়ু, পানী, মাটি নহ’লে কোনো জীৱ জীয়াই থাকিব নোৱাৰে। নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণত থকা কিছুমান বিশেষ উপাদান লগ লাগিহে বায়ু, পানী আৰু মাটিৰ সৃষ্টি হৈছে। যদি বায়ু, পানী আৰু মাটিত থাকিবলগীয়া পদাৰ্থসমূহ নাথাকে বা সঠিক পৰিমাণতকৈ বেছি থাকে বা অপ্ৰয়োজনীয় পদাৰ্থ সোমাইহি, তেতিয়াই পৰিৱেশ প্ৰদূষিত হোৱা বুলি কোৱা হয়।

প্ৰদূষিত পৰিৱেশে বতৰৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলাইছে। সেয়ে কোনো কোনো ঠাইত অতি শীতল, কোনো কোনো ঠাইত জহকালিৰ উষ্ণতা অতি বেছি হোৱা দেখা যায়। অতিপাত বৰষুণ আৰু ঠায়ে ঠায়ে খৰাং হোৱা দেখা যায়। এনে পৰিৱৰ্তন হঠাৎ হোৱা নাই। ২০-২৫ বছৰৰ আগৰে পৰাই এনে পৰিৱৰ্তন হ’বলৈ ধৰিছিল। বতৰৰ এনে পৰিৱৰ্তনক জলবায়ু পৰিৱৰ্তন বুলি কোৱা হয়। অৰ্থাৎ এখন ঠাইৰ দীৰ্ঘ সময়ৰ (২০-২৫ বছৰৰ) গড় বতৰৰ নমুনাকে সেই ঠাইৰ জলবায়ু বুলি কোৱা হয়। বৰ্তমান আমিও জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মুখামুখি হ’ব লগাত পৰিছোঁ।

জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তনৰ কাৰণসমূহৰ ভিতৰত জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ দহন, অৰণ্য ধ্বংস, ১১ বছৰীয়া চক্ৰৰ চৌম্বকীয় সৌৰকলংক আদিয়ে প্ৰধান। জীৱাশ্ম ইন্ধন অৰ্থাৎ কয়লা, পেট্ৰোলিয়াম আদি পোৰাৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন ডাই অক্সাইড, কাৰ্বন মন’ অক্সাইড, ছালফাৰ ডাই অক্সাইড, মিথেইন, নাইট্ৰাচ অক্সাইড আদি বিয়পি পৰে। এই গেছসমূহে সূৰ্যৰ পোহৰ তললৈ আহিবলৈ দিয়ে, কিন্তু পৃথিৱীৰ পৰা নিৰ্গত হোৱা বিকিৰণ ধৰি ৰাখি বায়ুৰ উত্তাপ বৃদ্ধি কৰে। ইয়াকে সেউজ গৃহ পৰিঘটনা বোলা হয়। এই পৰিঘটনাৰ বাবে বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা অস্বাভাৱিকভাৱে বৃদ্ধি পায় আৰু অস্বাভাৱিকভাৱে কমেও। 

আকৌ বায়ুমণ্ডলত বিয়পি থকা ধোঁৱা-ছাইৰ কণিকা আৰু ধূলিবোৰে অধিক মেঘৰ সৃষ্টি কৰে যদিও বৰষুণ হোৱাত বাধা দিয়ে। গছ-গছনি কমি যোৱাৰ বাবে বায়ুমণ্ডলত অক্সিজেনৰ পৰিমাণ কমি যোৱাৰ লগতে কাৰ্বন ডাই অক্সাইডৰ পৰিমাণ বাঢ়ি যাবলৈ ধৰিছে। ফলস্বৰূপে গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি পাইছে।

পৃথিৱীয়ে সূৰ্যৰ চাৰিউফালে পৰিভ্ৰমণ কৰোঁতে সূৰ্য আৰু পৃথিৱীৰ মাজৰ দূৰত্বৰ তাৰতম্যৰ বাবেও উষ্ণতাৰ পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে। ১১ বছৰীয়া চক্ৰৰ চৌম্বকীয় সৌৰকলংকৰ সময়ছোৱাত পৃথিৱীয়ে সূৰ্যৰ পৰা অধিক উত্তাপ পায় বাবেও জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে। সৌৰকলংকৰ সংখ্যা যিমানেই বেছি হ’ব সিমানেই সূৰ্যটো শক্তি বিকিৰণৰ ক্ষেত্ৰত বেছি শক্তিশালী হ’ব। উদাহৰণ স্বৰূপে, ১৯৮০ চনত আৰম্ভ হোৱা চৌম্বকীয় সৌৰকলংক ১৯৯১ চনত শেষ হৈছে। ১৯৮০ চনতকৈ ১৯৯১ চনত বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা বৃদ্ধি পাইছে। ক্ৰমে ১৯৯১ৰ পৰা ১১ বছৰীয়া চক্ৰ ২০০২ৰ পাছত ২০১৩ত আৰম্ভ হৈছে আৰু ২০২৪ চনত ইয়াৰ পূৰ্ণ বিকাশ ঘটিছে। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ইয়ো এক কাৰণ।

![বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস](/images/posts/world-environment-day-knk.webp)

যিহেতু সুস্থ পৰিৱেশতহে প্ৰাণী জীয়াই থাকিব পাৰে, সেয়ে পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে জনসাধাৰণক সচেতন কৰি তুলিবলৈ প্ৰতি বছৰে ৫ জুন তাৰিখে বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস পালন কৰি অহা হৈছে। একোটা বিশেষ বিষয়বস্তুৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰি এই দিৱস পালন কৰা হয়। ২০২৪ বৰ্ষৰ পৰিৱেশ দিৱসৰ বিষয়বস্তু হৈছে— land restoration, desertification and drought resilience, অৰ্থাৎ আমাৰ ভূমিক মৰূময়, অনাবৃষ্টি আদিৰ পৰা পূৰ্বৰ অৱস্থালৈ ঘূৰাই আনি পুনৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰা। এই দিৱসৰ শ্লোগান হৈছে— আমাৰ মাটি আমাৰ ভৱিষ্যৎ।

মাটি পৰিৱেশৰ এক অপৰিহাৰ্য উপাদান। মাটিৰ জৈৱিক গুণ অক্ষুণ্ণ নাথাকিলে উদ্ভিদ, প্ৰাণী জীয়াই থকা অসম্ভৱ। সেয়ে সেউজীয়া গছ-গছনি ৰোপণ আৰু প্ৰতিপালন কৰি জীৱৰ লগত ভাৰসাম্য বজাই ৰাখিবলৈ পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বিষয়টো অতি জৰুৰী হৈ পৰিছে। সৰুৰ পৰা ডাঙৰলৈ সকলোৱেই আমাৰ ভূমিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰিবলৈ সংকল্পবদ্ধ হওঁ আহাঁ।

জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস

গ্ৰী
চ দেশৰ ষ্টাগিৰা নামৰ চহৰত খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩৮৪ত এৰিষ্ট’টল (Aristotle)ৰ জন্ম হৈছিল। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব মানে যীশুখ্ৰীষ্টৰ জন্মৰ আগৰ। অৰ্থাৎ যীশুখ্ৰীষ্টৰ জন্মৰ ৩৮৪ বছৰ আগতে এৰিষ্ট’টলৰ জন্ম হৈছিল। 

এৰিষ্ট’টল অতি মেধাৱী আৰু কঠোৰ পৰিশ্ৰমী আছিল। তেওঁৰ পিতৃ আছিল নিকোমেচাচ। নিকোমেচাচ ইউৰোপৰ গ্ৰীচ দেশৰ ৰাজ্য মেচিডনৰ ৰজা এমিণ্টাচৰ ব্যক্তিগত চিকিৎসক আছিল। এমিণ্টাচ আছিল বিশ্ব বিখ্যাত বীৰ আলেকজেণ্ডাৰৰ ককাক। এৰিষ্ট’টলৰ মাকৰ নাম আছিল ফিষ্টিয়াচ। সৰুতেই দেউতাক ঢুকুৱাত মাক ফিষ্টিয়াচেই এৰিষ্ট’টলক ডাঙৰ কৰিছিল আৰু এৰিষ্ট’টল দেউতাকৰ দৰেই এজন নামজ্বলা ডাক্তৰ হোৱাটো তেওঁ কামনা কৰিছিল। 

এৰিষ্ট’টলে প্ৰাথমিক শিক্ষা ঘৰতে মাক আৰু গৃহ শিক্ষকৰ পৰা গ্ৰহণ কৰে। ওঠৰ বছৰ বয়সত মাকে তেওঁক গ্ৰীচৰ ৰাজধানী এথেন্সলৈ পঠায়। এথেন্সত সকলো বিষয় অধ্যয়নৰ সুবিধা আছিল আৰু বিশ্বৰ বিদগ্ধ পণ্ডিতসকলো তাতেই আছিল। তাত তেওঁ গ্ৰীচৰ সুবিখ্যাত দাৰ্শনিক প্লেটোৰ প্ৰিয় শিষ্য হৈ পৰে। এৰিষ্ট’টলে এথেন্স বিশ্ববিদ্যালয়ত প্লেটোৰ লগত সুদীৰ্ঘ কুৰি (২০) বছৰ কাল থাকি দৰ্শনৰ নানা শাস্ত্ৰ অধ্যয়ন কৰাৰ লগতে আন আন বিষয়সমূহ, যেনে— সাহিত্য, ৰাজনীতি, গণিত, জ্যোতিৰ্বিদ্যা, উদ্ভিদ বিদ্যা, প্ৰাণীবিদ্যা, সমুদ্ৰ বিজ্ঞান আৰু চিকিৎসা বিজ্ঞানো অধ্যয়ন কৰিছিল। তেওঁ বিজ্ঞান আৰু দৰ্শনত অগাধ পাণ্ডিত্যৰ পৰিচয় দি গৈছে। এথেন্সত তেওঁ এক ভ্ৰাম্যমাণ দৰ্শন বিদ্যালয় স্থাপন কৰিছিল।

প্লেটোৰ মৃত্যুৰ পাছত এৰিষ্ট’টলে এথেন্স ত্যাগ কৰে। তাৰ পাছত তেওঁ পাৰস্যৰ যুৱৰাজ হাৰমিয়াচে এছিয়া মাইনৰৰ ওচৰত পাতি লোৱা ৰাজ্যতে থাকিবলৈ লয়। যুৱৰাজে এৰিষ্ট’টলক নিজ দৰবাৰত ৰখাৰ উপৰিও ৰাজপৰিয়ালৰ এগৰাকী কন্যা তেওঁলৈ বিয়া দিয়ে। 

এছিয়া মাইনৰ সমুদ্ৰ পাৰৰ দেশ আছিল। এৰিষ্ট’টলে সেই সময়তে সামুদ্ৰিক জীৱৰ বিষয়ে গৱেষণা আৰম্ভ কৰে। তেওঁ গৱেষণা কৰা জীৱসমূহৰ ভিতৰত কেট-ফিচ, ইলেকট্ৰিক এল, এংগেলাৰ ফিচ, অক্টোপাচ, ডগ ফিচ আদিয়েই প্ৰধান। তেওঁ বহুতো পুথি ৰচনা কৰিছিল, কিন্তু বেছিভাগ পুথিয়েই সংৰক্ষণ কৰিব পৰা নাছিল। এৰিষ্ট’টলে বিশ্বাস কৰিছিল যে পদাৰ্থ বিজ্ঞান আৰু আধ্যাত্মবিদ্যা (metaphysics)ৰ মাজতেই গণিতৰ স্থান। তেওঁৰ গণিত চৰ্চাৰ মুখ্য উদ্দেশ্য আছিল পদাৰ্থ বিজ্ঞানত কেনেকৈ গণিত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, সেই বিষয়ে চিন্তা-চৰ্চা কৰা। গণিত সম্বন্ধীয় তেওঁৰ দুখন উল্লেখযোগ্য পুথি হৈছে বলবিজ্ঞানৰ সমস্যা (Mechanical Problems) আৰু আনখন হৈছে ৰেখাৰ অবিভাজ্যতা (Indivisibility of Lines)। সম্পাদিত ৰূপত দুয়োখন পুথি ছপা কৰি উলিওৱা হৈছে। এই দিশৰ পৰা এৰিষ্ট’টলক এজন প্ৰায়োগিক গণিতজ্ঞ (applied mathematician) হিচাপে আখ্যা দিয়া হৈছে। 

এৰিষ্ট’টলৰ আগতে চিত্ৰ থকা কোনো পাঠ্যপুথি নাছিল। এৰিষ্ট’টলেই পোনপ্ৰথমে চিত্ৰযুক্ত পাঠ্যপুথি লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰে। তেওঁ বুজিছিল যে বিজ্ঞানৰ কথাবোৰ চিত্ৰৰ সহায়ত ব্যাখ্যা নকৰিলে আনে বুজি পোৱাটো কঠিন হৈ পৰে। এৰিষ্ট’টলৰ আগলৈকে পাটীগণিত (arithmetic) আৰু জ্যামিতিৰ অধ্যয়ন বেলেগে বেলেগে হোৱা নাছিল। এৰিষ্ট’টলে এই বিষয় দুটাৰ স্বকীয় বৈশিষ্ট্য আৰু লক্ষণসমূহ আঙুলিয়াই দি পৃথকে পৃথকে অধ্যয়ন কৰাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। আধুনিক গণিতৰ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ধাৰণা অবিচ্ছিন্নতা (continuity)ৰ এটা গাণিতিক সংজ্ঞা দিবলৈ এৰিষ্ট’টলেই সৰ্বপ্ৰথমে চেষ্টা কৰিছিল।

<center>
![গ্ৰীচ](/images/posts/greece.webp)
গ্ৰীচদেশৰ এক দৃশ্য
</center>
 
গ্ৰীচৰাজ এমিণ্টাচৰ মৃত্যুৰ পাছত তেওঁৰ পুত্ৰ ফিলিপ মেচিডনৰ ৰজা হয়। খৃঃ পূঃ ৩৪২ত ফিলিপে তেওঁৰ পুত্ৰ আলেকজেণ্ডাৰক এৰিষ্ট’টলৰ ওচৰত শিক্ষা লাভ কৰিবলৈ পঠায়। আলেকজেণ্ডাৰে এৰিষ্ট’টলৰ লগত সাত বছৰ শিক্ষা গ্ৰহণ কৰাৰ পাছত ২১ বছৰ বয়সত মেচিডনৰ ৰজা হয়। সেই সময়তে এৰিষ্ট’টলো এথেন্সলৈ উভতি আহি নতুনকৈ স্কুল স্থাপন কৰে। এথেন্সত প্ৰায় তেৰ বছৰ কাল কাম কৰে। তেওঁ জীৱতত্ত্ব বিষয়ক বহু কিতাপ লিখে। গণিত আৰু বিজ্ঞানৰ বুৰঞ্জী প্ৰণয়নত এৰিষ্ট’টল বৰ আগ্ৰহী আছিল। সেয়ে তেওঁৰ কেইবাজনো বিখ্যাত ছাত্ৰই সেই সময়লৈকে হোৱা গণিতৰ ক্ৰমবিকাশৰ বুৰঞ্জী প্ৰণয়ন কৰিছিল।

এৰিষ্ট’টলে সৰ্বমুঠ ৫২০ প্ৰকাৰৰ বিভিন্ন জন্তুৰ বিৱৰণী লিখিছিল। তেওঁ নানা প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদৰ ওপৰত পৰীক্ষা নিৰীক্ষা চলাইছিল, এইবোৰৰ গঠন আৰু প্ৰজনন কৌশল অধ্যয়ন কৰিছিল। ইয়াৰ আধাৰত প্ৰাণীসমূহৰ মাজত শ্ৰেণী বিভাজন কৰিছিল। এই বিষয়ৰ উল্লেখযোগ্য পুথিখন হৈছে— ‘হিষ্টোৰিয়া এনিমিলিয়াম’। এৰিষ্ট’টলক জীৱ-বিজ্ঞানৰ পোনপ্ৰথম বুনিয়াদ গঠন কৰোঁতা বুলি ক’ব পাৰি। আলেকজেণ্ডাৰৰ মৃত্যুৰ আগে আগে এথেন্স শত্ৰুৱে আক্ৰমণ কৰাত এৰিষ্ট’টলে ইউবিয়ালৈ পলাই যায়। ৬২ বছৰ বয়সত ইউবিয়া চহৰত এই গৰাকী মহান বিজ্ঞানীয়ে ইহলীলা সম্বৰণ কৰে।

প্ৰায়োগিক গণিতজ্ঞ এৰিষ্ট’টল

			
সকলোৰে আদৰৰ ছোৱালী  
নাম গুণগুণ,  
তাইৰ দৰে মেধাৱী ছোৱালী  
আছে বাৰু কোন?

গুণগুণ মাকৰ সৈতে  
ফুৰিবলৈ যাব,  
নানা ঠাই ঘূৰি-ফুৰি  
জ্ঞান বুটলিব।

মা যাব, আইতা যাব  
আৰু যাব ককা,  
কিমান যে ভাল লাগিব  
উলাহে নধৰে হিয়া।

জৰাবাৰী, কমলাবাৰী  
আৰু মাজুলীলৈ যাব,  
দ্বিতীয়খন জগন্নাথো  
এইবাৰ ভ্ৰমণ কৰিব।

লেটেকুপুখুৰী, বৰদোৱা  
টিলিঙা মন্দিৰলৈও যাব,  
শিৱসাগৰৰ স্মৃতি চিহ্নবোৰো  
হেঁপাহ পলুৱাই চাব।

সকলো ঠাই ঘূৰি ফুৰি  
পৰশুকুণ্ডলৈ যাব,  
তাৰপাছতহে তেওঁলোক  
ঘৰলৈ উভতিব।

পৰশুকুণ্ড কিয় বিখ্যাত  
গুণগুণে জনা নাছিল,  
ককাকেহে এই কথা  
তাইক বুজাই দিছিল।

মাকক কাটি পৰশুৰামে  
মুক্তি পোৱা নাছিল,  
তালৈ গৈহে হেনো  
মুক্তি পাইছিল।

তেতিয়াৰে পৰা সেই কুণ্ড  
পৰশুকুণ্ড হয়,  
তাত গা ধুলে হেনো  
পাপ নাশ হয়।

প্ৰতিবছৰে গুণগুণে  
মাকৰ সৈতে ফুৰিবলৈ যায়,  
ঘূৰা-ফুৰা কৰিলেও যে  
নানান জ্ঞান পায়।

সেইবাবে গুণগুণে  
ভালদৰে পঢ়ে,  
ভালদৰে পঢ়িলেহে যে  
ঠাই ফুৰিব পাৰে।

***

_জটিল শব্দৰ অৰ্থ:_

_পৰশু: কুঠাৰ_  
_কুণ্ড: গাঁত_

গুণগুণৰ ভ্ৰমণ

ম
ৰমৰ মইনাহঁত, আজি তোমালোকক গোপাল ভাঁড়ৰ সাধু এটা শুনাবলৈ লৈছোঁ। পিছে এই গোপাল ভাঁড় আকৌ কোন? 

গোপাল ভাঁড় আছিল মধ্যযুগৰ পশ্চিমবংগৰ নদিয়া অঞ্চলৰ এজন বুধিয়ক আৰু ৰসাল ব্যক্তি। তেওঁক ৰসৰ সম্ৰাট বুলি কোৱা হয়। তেওঁৰ বিচক্ষণ বুদ্ধি আৰু সৎ সাহসৰ বাবে নদিয়াৰ ৰজা কৃষ্ণচন্দ্ৰই গোপাল ভাঁড়ক তেওঁৰ ৰাজসভাৰ নৱৰত্নৰ মাজত স্থান দিছিল। তেওঁৰ কাহিনী শুনিলে জনমানসে আনন্দ পায়। তেওঁৰ আচল নাম আছিল গোপাল চন্দ্ৰ প্ৰামাণিক। বাংলা সাহিত্যত গোপাল ভাঁড়ৰ প্ৰচুৰ সাধু পোৱা যায়।

এতিয়া সাধুটো শুনো আহাঁ। 

মহাৰাজ কৃষ্ণচন্দ্ৰৰ এটা ডাঙৰ কু-সংস্কাৰ (অযৌক্তিক বিশ্বাস) আছিল। কোনোবাদিনা যদি তেওঁৰ কিবা অঘটন ঘটে, তেনেহ’লে তেওঁ ৰাতিপুৱাই প্ৰথম দেখা মানুহজনক সেই অঘটনৰ বাবে দোষী বুলি ভাবিছিল আৰু সেই মানুহজনক তাৰ বাবে শাস্তি বিহিছিল।

এদিন নাপিতে ৰজা কৃষ্ণচন্দ্ৰৰ দাঢ়ি খুৰাই থাকোঁতে নাপিতৰ অসাৱধানতাৰ বাবে ৰজাৰ গাল কাটিলে আৰু তেজ ওলাবলৈ ধৰিলে। সেই অঘটনৰ বাবে ৰজাই চিন্তা কৰি পালে যে সেইদিনা ৰাতিপুৱাই তেওঁ প্ৰথম গোপাল ভাঁড়ক দেখা পাইছিল। তেওঁৰ কু-সংস্কাৰ অনুসৰি ৰজাই গোপালক ধৰি আনিবলৈ চিপাহীক হুকুম দিলে। ৰজাৰ চিপাহীয়ে গোপালক ধৰি ৰজাৰ ওচৰলৈ লৈ আহিল। ৰজাই গোপালক প্ৰাণদণ্ড (মৃত্যু) দিবলৈ হুকুম দিলে।

গোপাল আচৰিত হ’ল। তেওঁৰ কি অপৰাধৰ বাবে ৰজাই প্ৰাণ দণ্ড ঘোষণা কৰিছে তাক জানিব খুজিলে। মহাৰাজ কৃষ্ণচন্দ্ৰই ক’লে যে পুৱাই গোপালৰ অমঙ্গলীয়া মুখখন দেখা বাবে নাপিতে দাঢ়ি খুৰাওঁতে তেওঁৰ গাল কাটি তেজ ওলাল।

<img src="https://res.cloudinary.com/s3/image/upload/v1715430132/knk/gopal-bhar-story.webp" alt="গোপাল ভাঁড়ৰ সাধু"/>

গোপালে দীঘলকৈ নিশ্বাস পেলাই ৰজাক ক’লে যে ৰাতিপুৱাই তেওঁ ৰজাৰ মুখখন দেখা পাইছিল, যাৰ ফলত গোপালে নিজৰ প্ৰাণ হেৰুৱাব লগা হৈছে। তেনেহ’লে প্ৰকৃততে অমঙ্গলীয়া কোন? 

মহাৰাজে গভীৰভাৱে চিন্তা কৰি চাই দেখিলে যে গোপালে সঠিক কথাই কৈছে। গোপালৰ যুক্তি কাটিব নোৱাৰি ৰজাই শাস্তি বাতিল কৰি গোপালক পুৰস্কাৰ দিলে।

মইনাহঁত, সাধুটোৰ পৰা আমি শিকিলো বাৰু? আমি শিকিলো যে কোনো মানু্হ অমঙ্গলীয়া নহয়। এইবিলাক মানুহৰ অন্ধবিশ্বাস। 
গোপালে ৰজাক যুক্তিৰে সেই কথাকে বুজাইছিল।

গোপাল ভাঁড়ৰ সাধু: অমঙ্গলীয়া


শুনা শুনা অকণিহঁত,  
শুনা মন দি,  
কোনে কি কৈছে  
চোৱা ভাবি-গুণি।

ঘড়ীটোৱে কৈছে শুনা  
টিক টিক টিক,  
সময়ৰ কাম সময়ত কৰি  
জীৱন কৰা ঠিক।

মোৰ দৰে বিশাল হোৱা—  
আকাশখনে কয়,  
জীৱন তেতিয়া ৰসাল  
অৱশ্যেই হয়।

![আকাশখনে কয়](/images/posts/kone-ki-koise.webp)

সাগৰখনে কৈছে—  
গভীৰ যদি পাৰা হ’ব,  
জীৱনৰ অৰ্থ তেতিয়া  
অৱশ্যেই ৰ’ব।

নদীখনে কৈছে—  
থাকা মোৰ দৰে বৈ,  
সুখ-দুখ, ভাল-বেয়া  
সকলো লগত লৈ।

পোহৰবোৰে কৈছে—  
আলোকময় হোৱা,  
জীৱনবোৰ আলোকেৰে  
উজলাই তোলা।

কোনে কি কৈছে 

‘ছা
ৰ, চাওঁ মোনা দুটা আমাক দিয়ক, আপোনাক ৰাস্তাটো পাৰ কৰাই দিওঁ।’

দুটা হাতত দুটা বজাৰ ভর্তি মোনা লৈ ব্যস্ত ৰাজপথটোৰ সিটো পাৰে থকা বাছষ্টপলৈ যাবলৈ সুযোগ বিচাৰি উচপিচ কৰি থকা বয়সস্থ মানুহজনে আচৰিত হৈ ল’ৰাকেইটাৰ মুখলৈ চালে। সুদীৰ্ঘ কাল শিক্ষকতাৰ অভিজ্ঞতাৰে পুষ্ট মানুহজনে ল’ৰাকেইটাৰ চকুলৈ চায়েই বুজি পালে যে সিহঁতৰ উদ্দেশ্য অসৎ নহয়। বিনা বাক্যব্যয়ে মানুহজনে মোনা দুটা সিহঁতক ল’বলৈ দিলে। গুণজিৎ আৰু গুলজাৰে মোনা দুটা ল’লে। গকুলে মানুহজনক দুই বাহুত ধৰি মানুহজনৰ ছাতিটো কাষলতিৰ চেপত লৈ অলপ খৰখেদাকৈ ৰাস্তাটো পাৰ হৈ আহিল।

‘ছাৰ, আপুনি ইয়াতে ৰওক, আমি আহোঁ।’— গকুলে ক’লে।
‘ৰবাচোন ৰ’বা বোপাহঁত। তোমালোকৰ চিনাকিটো দিয়াচোন।’— মানুহজনে ক’লে।
‘ছাৰ, আপুনি আমাক পাহৰিবই, কাৰণ আনি তৃতীয় শ্রেণীত থাকোঁতেই আপুনি স্কুলৰ পৰা অৱসৰ লৈছিল।’
‘অ’, তাৰমানে তোমালোকে বৰনগৰ প্রাথমিক বিদ্যালয়ত পঢ়িছিলা? মই একেবাৰে চিনি পোৱা নাই।’— বয়সৰ ওচৰত হাৰ নমনা ৰঙিয়াল মানুহজনে হাঁহিমুখে ক’লে। ‘তোমালোকৰ বাৰু নামকেইটা কোৱাচোন, চিনি থওঁ।’

‘ছাৰ, আপুনি তই তই বুলি ক’লেহে বেছি ভাল লাগে। মোৰ নাম ছাৰ গুলজাৰ, গুলজাৰ আহমেদ।’
‘অ’, হয় নে কি?’— ডাঙৰকৈ হাঁহি এটা মাৰি ছাৰে সুধিলে, ‘আৰু তহঁত দুটাৰ নাম?’ 

গুণজিৎ আৰু গকুলে নিজৰ নিজৰ নাম কৈ তিনিওটাই ছাৰৰ ভৰি চুই সেৱা জনালে। দুই হাতেৰে সিহঁত তিনিওটাক গাৰ কাষলৈ চপাই আনি মূৰত হাত ফুৰাই ছাৰে ক’লে, ‘শিক্ষক হিচাপে আজি মই বৰ আনন্দিত। মোৰ বিদ্যালয়ৰ তিনিজন ছাত্র অন্ততঃ সঁচা অৰ্থত শিক্ষিত হৈ উঠিছে। এতিয়া তহঁতে ক’ত পঢ়ি আছ, কিমান নম্বৰ পাইছ, সেইটো মোক নালাগে। কিন্তু এইটো খাটাং যে তহঁত এসময়ত সমাজত জিলিকি উঠিবি। তহঁতৰ আচৰণবোৰেই প্রকৃত শিক্ষালাভৰ পৰিচয়।’— ছাৰৰ চকু সেমেকি উঠিল।

ছাৰৰ পৰা বিদায় লৈ আহি থাকোঁতে গুলজাৰে ক’লে, ‘দেখিলি, ছাৰে কিমান দোৱা কৰিলে আমাক। মইহে ছাৰক প্রথমে দেখা পালোঁ, হয় নে নহয় ক।’
‘হয়, তাতে কি হ’ল?’— গুণজিতে ক’লে। 
‘কি হ’ল মানে?’— গুলজাৰে তপকৈ ক’লে।
‘তাক ছাৰে দিয়া আশীৰ্বাদৰ ভাগ বেছিকৈ দিব লাগিব, নহয় নে গুলজাৰ?’— গকুলে মাত লগালে।
‘বাৰু হ’ব দে, ঠাট্টা কৰিব নালাগে। মোৰ নজৰ কিন্তু বহুত চোকা আছে। মোৰ চকুত নপৰাকৈ কোনো সাৰি যাব নোৱাৰে।’
‘বল, আমি ৰে’ল লাইনৰ কাষে কাষে যাওঁ, বহুত চমু হ’ব। এঘাৰ বজাৰ পৰা নহয় জানো গুণজিৎ?’— গকুলে প্রশ্ন কৰিলে।
‘এঘাৰ বুলি আয়োজন কৰোঁতে বাৰ বাজিবগৈ। এতিয়া দহ বাজিছেহে!’— গুলজাৰে ক’লে। 

সিহঁত আহিছে সেউজ সংঘ নামৰ এটা স্বেচ্ছাসেৱী অনুষ্ঠানে আয়োজন কৰা বক্তৃতা প্রতিযোগিতাত অংশ ল’বলৈ। অৱশ্যে অংশগ্রহণ কৰিব গুণজিতেহে। প্ৰতিযোগীৰ অংশগ্ৰহণৰ যোগ্যতা প্রমাণ-পত্ৰখন কালি স্কুল ছুটীৰ সময়ত আনিবলৈ অধ্যক্ষৰ ওচৰলৈ যাওঁতে ছাৰে কৈছিল, ‘কালিলৈ স্কুল বন্ধ নহয়, তোমালোক দুজনো লগত যাবা, আমাৰ স্কুললৈ প্ৰথম পুৰস্কাৰ আহিব লাগিব কিন্তু। বক্তৃতাৰ বিষয়— জৈব বৈচিত্র্য সংৰক্ষণৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু সেউজী ধৰণীৰ ভবিষ্যৎ।’ গুণজিতে অবশ্যে বিষয়টোৰ ওপৰত ইতিমধ্যে তথ্য-পাতি সংগ্ৰহ কৰি প্ৰস্তুত হৈছে। 

সিহঁতে গৈ থকা ৰাস্তাটোৰ পৰা বাঁওফালে নামি ঠেক ৰাস্তা এটাৰে ৰে’ল লাইনৰ ফালে খোজ ল’লে। তিনিওটাই আঁতৰৰ পৰাই দেখিলে নামনিমুৱা ৰে’লগাড়ী এখন খুউব লাহে লাহে গৈ আছে, ষ্টেচনৰ ওচৰ পাইছেহি চাগৈ। হঠাৎ দেখিলে লৰ মাৰি ট্ৰেইনৰ পৰা নামি ল’ৰা এটাই ইফালে-সিফালে চাই সিহঁতৰ ফালে আহি আছে। ল’ৰাটোৰ হাতত সৰু এটা মোনা। বয়সত সিহঁততকৈ বেছি ডাঙৰো নহ’ব কিজানি ল’ৰাটো।

<center>
<img src="https://res.cloudinary.com/s3/image/upload/v1714722902/knk/tini-siddha.webp" alt="তিনি সিদ্ধ" width="500"/>
</center>

প্রায় বিশ মিটাৰমান আঁতৰৰ পৰাই ল’ৰাটোৱে যেন সিহঁতক দেখা পাই অপ্রস্তুত হৈছে। চকু-মুখত এটা অপৰাধী ভাব ল’ৰাটোৰ। সিহঁত তিনিওটাই কথাটো লক্ষ্য কৰি আছে যদিও একো কথা আলোচনা কৰি থকা নাই। ল’ৰাটো ওচৰ পালত গুলজাৰে সুধিলে, ‘ভাইটি, চাওঁ এইফালে আহাচোন।’ ক’বলৈহে পালে, ল’ৰাটোৱে উভতি দৌৰ মাৰিলে।

গকুল, গুণজিৎ আৰু গুলজাৰেও লগে লগে তাক পিছে পিছে খেদি গ’ল। এশ মিটাৰমান দৌৰাৰ পাছত গকুলে গৈ তাৰ মলিয়ন স্পর্টিংটোৰ কলাৰতে ধৰি ল’ৰাটো ৰখাই দিলে। গুলজাৰে ফোঁপাই-জোপাই গৈ তাৰ হাতৰ মোনাটো থাপ মাৰি কাঢ়ি লৈ সুধিলে, ‘এয়া ব’ম আনিছ নে কি?’ সি নহয় বুজাবলৈ মূৰ জোকাৰিলে। ‘ইয়াত কি আছে’ বুলি কৈ গুলজাৰে মোনাটো খুলি চাব বিচাৰিলে।

‘নুখুলিব নুখুলিব, ওলাই যাব।’— ল’ৰাটোৱে ক’লে। ‘ৰঙা স্পৰ্টিং পিন্ধা দাদা এজনক দিবলৈ আনিছোঁ।’
‘কি বস্তু?’— ধমকি দি সুধিলে গকুলে।

‘কেঁকোসাপ।’— ভয়ে ভয়ে ক’ল ল’ৰাটোৱে। লগে লগে গুণজিতে পেহীয়েকলৈ ফোন কৰি কথাটো জনাই দিলে। ল’ৰাটোৰ লগত বাক-বিতণ্ডা চলি থাকোঁতেই ইতিমধ্যে দুজন মানুহ বাইকত আহি উপস্থিত হ’লহি। তাৰে এজন ৰঙা স্পৰ্টিং পিন্ধা। 

বাইকৰ পৰা নামি আহোঁতে মানুহজনে কৈ আহিল— ‘এই বুবু, তই এইফালে কিয় আহিলি, সিটো ফালেহে আমাৰ ঘৰ। বস্তুটো কি কৰিলি?’ ল’ৰাটোৱে ইংগিতেৰে গুলজাৰৰ ফালে দেখুৱাই দিলে। লগে লগে ইটো মানুহে গুলজাৰৰ হাতৰ পৰা মোনাটো থাপ মাৰি লৈ বুবুকো বাইকত বহুৱাই অহা বাটে গুচি গ’ল।

এনেতে গুণজিতৰ পেহীয়েক সাংবাদিক অনুভূতি পৰাশৰ পুলিচসহ ঘটনাস্থলীত উপস্থিত হ’লহি। গুণজিতৰ ম’বাইলৰ ফটো চাই পুলিচে ধৰিব পাৰিলে মানুহ দুটা কোন। পুলিচৰ গাড়ী সাংবাদিক দলসহ অপৰাধীৰ সন্ধানত গুচি গ’ল। গুণজিৎহঁত যথাসময়ত গৈ প্ৰতিযোগিতাস্থলী পালেগৈ। নিজৰ বক্তৃতাত গুণজিতে আহোঁতে বাটত পোৱা দুষ্প্রাপ্য বন্যপ্রাণী কেঁকোসাপৰ চোৰাং কাৰবাৰ চলি থকাৰ কথাটোও উল্লেখ কৰি দিলে।

সন্ধিয়া নিউজ চেনেলত বাতৰিটো প্ৰচাৰ হ’ল। ‘তিনিজন কিশোৰ ছাত্ৰৰ তৎপৰতাত মহানগৰীৰ মাজমজিয়াত দুষ্প্ৰাপ্য কেঁকোসাপৰ চোৰাং ব্যৱসায়ী চক্ৰ ধৰা পৰিল।’ গুণজিৎ, গকুল আৰু গুলজাৰৰ ঘৰলৈ চিনাকি মানুহৰ ফোনৰ উপৰি ফোন আহিবলৈ ধৰিলে।

ইফালে ৰাজ্যিক ভিত্তিত অনুষ্ঠিত বক্তৃতা প্ৰতিযোগিতাৰ ফলাফলত গুণজিতে প্রথম স্থান লাভ কৰিলে। আৰু আন এটা ভাল লগা খবৰ হ’ল, এটা অসমীয়া নিউজ চেনেলে গকুল, গুণজিৎ আৰু গলজাৰক এইবাৰ ‘লগে-ভাগে এসাঁজ’ নামৰ অনুষ্ঠানলৈ নিমন্ত্ৰণ জনাইছে। এই চেনেলটোৱে চেমনীয়াসকলক লৈ তিনি মাহৰ মূৰত চতুৰ্থ মাহটোৰ এটা ৰবিবাৰে লগে-ভাগে এসাঁজ নামৰ এটা ব্যতিক্রমী প্রীতিভোজৰ আয়োজন কৰে। অসমৰ বিভিন্ন ঠাইৰ যিসকল চেমনীয়া ল’ৰা-ছোৱালীয়ে সামাজিক দায়বদ্ধতা প্রকাশ পোৱা কাম কৰি জিলিকি উঠে, তেনে ল’ৰা-ছোৱালীক এই প্রীতিভোজলৈ আমন্ত্ৰণ জনাই পুৰস্কৃত কৰা হয়। এইবাৰ এওঁলোক তিনি বন্ধুলৈও আহিল এই সন্মান। ভাল কামৰ কদৰ সকলোতে আছে।

তিনি সিদ্ধৰ চফৰ

ম
ৰমৰ মইনাহঁত, আজি তোমালোকক পঢ়ি খুব ভাল লগা এখন কিতাপৰ কথা ক’ম। কিৰণ তামূলী শিশু-সাহিত্য ন্যাসৰ হৈ মৌচাক প্ৰকাশনে প্ৰকাশ কৰি উলিওৱা গ্ৰন্থখনৰ সম্পাদক আমাৰ সকলোৰে শ্ৰদ্ধাৰ মৌচাক মামা অৰ্থাৎ শান্তনু তামূলী। গ্ৰন্থখনৰ সম্পাদকীয়ত ‘মৌচাক’ আৰু ‘নতুন আৱিষ্কাৰ’ শিশু আলোচনী দুখনৰ লগত জন্মলগ্নৰে পৰা ২০২১ চনলৈকে নিয়মীয়াভাৱে লিখা ডা° কিৰণময়ী তামূলীৰ জীৱন আৰু ৰচনাৰাজিৰ পৰিচয় দিয়া হৈছে। 

‘মৌচাক’ আৰু ‘নতুন আৱিষ্কাৰ’ত ‘ডাক্তৰ অহাৰ আগতে’ শিতানৰ লেখিকা আৰু ‘ডা° পেহী’ নামেৰে শিশুৰ মাজত জনপ্ৰিয় হোৱা ডা° কিৰণময়ী তামূলীয়ে শিশু উপন্যাস ‘অপৰাজেয়’, ভ্ৰমণ কাহিনী ‘টেমছৰ দুয়োপাৰ’ আৰু ‘আমেৰিকা আমেৰিকা’, সাধুকথা ‘শহা আৰু কাছৰ দৌৰ’, লগতে ‘জনা-নজনা ৰোগৰ কথা’ নামৰ চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ এখন অতি মূল্যৱান পুথি ৰচনা কৰিছে, যিখনে মইনাহঁতক সৰুৰে পৰাই সচৰাচৰ হৈ থকা ২২বিধ ৰোগ-ব্যাধিৰ প্ৰতি সচেতন কৰি তুলিব। গ্ৰন্থখনত কিৰণময়ী বাইদেউৰ উল্লিখিত আটাইকেইখন শিশুগ্ৰন্থ একেলগ কৰি সংকলনটো প্ৰকাশ কৰি উলিয়াইছে।

গ্ৰন্থখনৰ ভূমিকাত প্ৰশান্ত কুমাৰ মহন্তই কিৰণময়ী বাইদেউৰ পৰিচয় দাঙি ধৰিছে। লগতে তাত শিশু গ্ৰন্থকেইখনৰ বিষয়বস্তুৰ আভাস পোৱা যায়। গ্ৰন্থখনৰ প্ৰথম অংশত সম্পাদকীয়, ভূমিকাৰ পাছত বাইদেউৰ শিশু পুথিকেইখন আৰু দ্বিতীয় অংশত বৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় এটাই স্থান পাইছে। সেইটো হৈছে কিৰণ তামূলীৰ গ্ৰন্থসমূহৰ আলোচনা। বিভিন্ন কাকত-আলোচনীৰ পাতত বাইদেউৰ শিশু গ্ৰন্থকেইখনৰ আলোচনা বিভিন্নজনে কৰিছে। সম্পাদকে সেইসমূহ সংগ্ৰহ কৰি সংকলনখনত প্ৰকাশ কৰিছে। গ্ৰন্থখনৰ আলোচনাৰ পৰা শিশুসকল বিশেষভাৱে উপকৃত হ’ব, কাৰণ আলোচনাসমূহ পঢ়াৰ পাছত গ্ৰন্থ এখন পঢ়িলে কেনেদৰে গ্ৰন্থখনৰ ওপৰত আলোচনা আগবঢ়াব পাৰি, আশা কৰোঁ, সেই বিষয়ে শিকিব পাৰিব। 

<center>
<img src="https://res.cloudinary.com/s3/image/upload/v1714465495/knk/kiran-tamuli-book.webp" alt="কিৰণ তামূলীৰ শিশু-সাহিত্যৰ মৌচাক" width="300"/>
</center>

মুঠৰ ওপৰত মৌচাক প্ৰকাশনে প্ৰকাশ কৰি উলিওৱা ‘কিৰণ তামূলীৰ শিশু-সাহিত্যৰ মৌচাক’ গ্ৰন্থখন শিশুসকলৰ বাবে এখন সৰ্বাংগসুন্দৰ গ্ৰন্থ। কেৱল শিশুৰ বাবেই নহয়, গ্ৰন্থখন অভিভাৱক বা ডাঙৰসকলৰ বাবেও সুপাঠ্য। আকৰ্ষণীয় বেটুপাতৰ গ্ৰন্থখন তোমালোকৰ মাজৰ কোনো কোনোৱে পঢ়িছা নিশ্চয়। যিসকলে পঢ়া নাই তেওঁলোকে গ্ৰন্থখন পঢ়িবা বুলি আশা ৰাখিলোঁ।

কিৰণ তামূলীৰ শিশু-সাহিত্যৰ মৌচাক

প
লাশে এখন নতুন চাইকেল পালে। তাৰ আনন্দৰ সীমা নাই। স্কুলৰ পৰা আহি সি সদায় এপাক চাইকেলখন চলায়। এদিন সি চাইকেল চলাই থাকোঁতে কোনোবাই তাক মতা যেন পালে। সি ৰ’ল। পিছলৈ ঘূৰি চাই দেখিলে মানুহ এজন তাৰ ফালে আগবাঢ়ি আহিছে। সি চাইকেলৰ পৰা নামিল। মানুহজনে তাক ক’লে— “মোক চিনি পাইছানে ভাইটি?” 

পলাশে অলপ সময় ৰৈ চিন্তা কৰিলে, কোন হ’ব পাৰে বাৰু! 

মানুহজনে আকৌ ক’লে— “তুমি মোক পাহৰিছা ভাইটি। মই তোমাক কেতিয়াও নাপাহৰোঁ। তুমি মোৰ বহুত ডাঙৰ উপকাৰ কৰি দিলা।”

পলাশে একো মনত পেলাব পৰা নাই। সি ক’লে— “খুৰা, মই ঠিক ধৰিব পৰা নাই। বাৰু, ব’লকচোন আমাৰ ঘৰলৈ।”

“মই তোমালোকৰ ঘৰলৈকে আহিছোঁ। তুমি যে মোক এদিন ব্ৰেড আৰু পানী খাবলৈ দিছিলা, মনত পৰিছেনে? তেতিয়া তুমি অকণমান সৰু আছিলা কিন্তু মনটো তোমাৰ ডাঙৰ আছিল।”

<center>
<img src="https://res.cloudinary.com/s3/image/upload/v1714373385/knk/andhabiswas.webp
" alt="ছবি" width="500"/>
</center>

কথাবোৰ মনত পৰি গ’ল পলাশৰ। দুবছৰৰ আগতে এদিন সিহঁতৰ ঘৰৰ চোতালত মানুহ এজনে পানী পানী কৈ চিঞৰিছিল। মাক ঘৰত নাছিল। দেউতাকে পিছফালে কিবা কাম কৰি আছিল। পলাশে মানুহজনক পানী এগিলাচ দিলেহি। পানী গিলাচ খাই মানুহজনে ক’লে— “বৰ ভোক লাগিছে। কিবা খাবলৈ পোৱা হ’লে! ঘৰত মা আছেনে ভাইটি?” 

‘মা নাই, আপুনি বহকচোন’ বুলি কৈ পলাশ ভিতৰলৈ সোমাই গ’ল। কি কৰিব এতিয়া সি! মাকো নাই। ব্ৰেড আছিল। তাকে বাটাৰ সানি পানী এগিলাচৰ সৈতে মানুহজনক খাবলৈ দিলেগৈ। মানুহজনে খাই থাকোঁতে পলাশে দেউতাকক মাতি আনিলেগৈ।

দেউতাকে মানুহজনৰ লগত কথা পাতি গম পালে যে মানুহজনক গাঁৱৰ পৰা খেদি দিছে। দুদিন একো নোখোৱাকৈ আছে। হাতত পইচাও নাই কিনি খাবলৈ। দুঘৰ মানত সোমাই পানী বিচাৰিছিল। পানী দিয়াটো দূৰৰে কথা, তেওঁক গালি পাৰি খেদিহে দিলে। খোজ কাঢ়িবলৈ শক্তি নোহোৱা হৈছিল মানুহজনৰ। ইতিমধ্যে পলাশৰ মাক আহি পালেহি। পলাশৰ মাকে মানুহজনক ভালকৈয়ে চাহ-জলপান খাবলৈ দিলে। ওচৰৰে দুই-এজন লোক পলাশহঁতৰ ঘৰলৈ আহিল। মানুহজনে তেওঁক গাঁৱৰ মানুহে ডাইনী বুলি সন্দেহ কৰা কাহিনীটো ক’লে।

পলাশে তেতিয়া ডাইনী মানে কি একো বুজি পোৱা নাছিল। দেউতাকে তাক ডাইনী বুলি একো বস্তুৱেই যে নাই, সেয়া ভালকৈ বুজাই দিলে। ই কিছুমান মানুহৰ অন্ধবিশ্বাসৰ বাহিৰে একো নহয়। 

পলাশৰ অন্ধবিশ্বাসৰ বলি হোৱা মানুহজনলৈ বৰ বেয়া লাগিল। সি ঢুলঢুলীয়া চকুৰে দেউতাকক সুধিলে— “দেউতা, মানুহজন এতিয়া কলৈ যাব? যদি কেনেবাকৈ গাঁৱৰ মানুহে মাৰি পেলায়, তেতিয়া কি হ’ব!” 
“আমি তেখেতক সুৰক্ষা দিব লাগিব। এয়া আমাৰ দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্য।”

দেউতাকৰ কথা শুনি মানুহজনৰ জীৱন ৰক্ষা পৰিব বুলি পলাশৰ মনটো ভাল লাগি গ’ল। 

পলাশৰ দেউতাকহঁতে অন্ধবিশ্বাসে সমাজৰ এচামক কিদৰে প্ৰভাৱিত কৰে আৰু এই অন্ধবিশ্বাসে মানুহক কিদৰে উদ্মাদ কৰি তোলে, এই সকলোবোৰ টিভি আৰু বাতৰি কাকতত পঢ়াৰ কথা আলোচনা কৰিলে। 

পলাশৰ দেউতাকেই আগভাগ লৈ মানুহজনৰ বাবে চহৰতে কাম কৰা আৰু থকাৰ ব‍্যৱস্থা কৰি দিলে। 

আজি বহুদিনৰ মূৰত মানুহজনক লগ পাই পলাশৰ বৰ ভাল লাগিল। মানুহজনৰ সৈতে হাঁহি হাঁহি কথা পাতি সি ঘৰ পালেহি। 

পলাশে ভাবিলে, এই খুৰাজনৰ দৰে কিমান যে মানুহ অন্ধবিশ্বাসৰ বলি হৈ আছে! কথাবোৰ তাৰ সকলো বন্ধুকে ক’ব আৰু এতিয়াৰ পৰাই সিহঁতে লগ লাগি অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে যুঁজি যাব বুলি মনতে পণ ল’লে।

অন্ধবিশ্বাস


১.  
গোঁফৱালা সীতাৰামে কৰে গীতা পাঠ,  
এই বয়সত সিনো কাটিবনে কাঠ? 

২.  
তেজ খাই অন্তৰ্ধান হ’ল চীনা-জোক,  
এতিয়া কামত নাহে কৰিলেও শোক। 

৩.  
ৰহালৈ গৈ ৰঘু অহা নাই ঘূৰি,  
সেই বেজাৰতে মাকে কান্দিছে ফেঁকুৰি। 

![মাছৰ বজাৰ](https://res.cloudinary.com/s3/image/upload/v1714314126/knk/fish-market.webp)

৪.  
নামটো সোধোঁতে ক’লে— অনন্ত মাধৱ,  
মহা দুষ্ট এজাকৰ পৰম বান্ধৱ। 

৫.  
নীহাৰে নামানে হাৰ— কথা বা কামত,  
নাৰ মাছ কিনি আনে অধিক দামত।

ধেমেলীয়া পদ্য 

ম
হাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱ আৰু শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱ বিৰচিত উচ্চ মানবিশিষ্ট সাৱলীল ভাষাৰ স্তুতিমূলক তথা উপদেশপূৰ্ণ শাস্ত্ৰীয় ৰাগযুক্ত আৰু আধ্যাত্মিক ভাৱগধুৰ [গীতসমূহক বৰগীত](https://nilacharai.com/raga-tala-mana-sankardeva-borgeet-assam-urboshi-tumung/) বোলা হয়। গুৰু দুজনাৰ গীতসমূহত তেওঁলোকৰ সমসাময়িক ভক্তসকলে নৱ বৈষ্ণৱ যুগত ৰচিত অন্যান্য গীতসমূহৰ পৰা পৃথক কৰিবৰ বাবে বৰগীত বিশেষণ প্ৰয়োগ কৰিছিল। ভাৱ, ভাষা, সুৰ, প্ৰকাশভংগী আৰু বিষয়বস্তুৰ গভীৰতাৰ ফালৰ পৰা গীতসমূহ আন গীততকৈ বৰ অৰ্থাৎ শ্ৰেষ্ঠ, সেয়ে মহাপুৰুষ দুজনাৰ ৰচিত গীতসমূহক বৰগীত আখ্যা দিয়া হয়।

![ব্ৰজাৱলী ভাষা কৃষ্ণ](images/posts/brajawali-bhasha-borgeet-krishna.webp)

মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱৰ বৰগীতৰ বিষয়বস্তু হৈছে শ্ৰীকৃষ্ণৰ লীলা আৰু শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ বৰগীতৰ বিষয়বস্তু হৈছে শিশু কৃষ্ণৰ চোৰ-চাতু্ৰীৰ বৰ্ণনা। পণ্ডিতসকলৰ মতে শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱ বিৰচিত বৰগীতৰ সংখ্যা একুৰি চৈধ্যটা (৩৪টা) আৰু শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ বৰগীতৰ সংখ্যা নকুৰি এঘাৰটা (১৯১টা)।

##### বৰগীতৰ লক্ষণ:

- বৰগীত সমূহ শাস্ত্ৰীয় ৰাগ-তাল যুক্ত গীত।
- ইয়াৰ ভাষা ব্ৰজাৱলী।
- বৰগীতসমূহ ভক্তিমূলক তথা ঈশ্বৰৰ মাহাত্ম্য প্ৰকাশক গীত।
- মহাপুৰুষ দুজনাৰ গীতসমূহক বৰগীত বোলে। এই গীতসমূহ নামধৰ্ম প্ৰচাৰৰ বাবে ৰচিত হৈছিল।
- বৰগীতসমূহ প্ৰধানতঃ ভক্তি ৰস প্ৰধান যদিও গীতসমূহত দাস্য, শান্ত, বাৎসল্য আদি ৰসৰ সমাৱেশ ঘটিছে।
- মাধৱদেৱৰ বৰগীতসমূহত শিশু কৃষ্ণৰ লীলাৰ লগতে অসমীয়া সমাজৰ ঘৰুৱা পৰিৱেশৰ চিত্ৰ দাঙি ধৰিছে।
- বৰগীতসমূহ চৈধ্য প্ৰসংগৰ অন্তৰ্গত।

![ব্ৰজাৱলী ভাষা বৰগীত](images/posts/brajawali-bhasha-borgeet-02.webp)

##### ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ বৈশিষ্ট্য:

- ব্ৰজাৱলী ভাষা এক প্ৰকাৰৰ কৃত্ৰিম সাহিত্যিক ভাষা।
- শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱৰ সময়ত অসম, বঙ্গ আৰু ওৰিশাত কৃত্ৰিম ভাষাৰ মাধ্যমত শ্ৰীকৃষ্ণ বিষয়ক গীত-পদৰ সৃষ্টি কৰা হৈছিল।
- এই কৃত্ৰিম ভাষাক ব্ৰজবুলি, ব্ৰজবোল আৰু অসমীয়াত ব্ৰজাৱলী ভাষা বোলা হয়।
- ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ মূল ভেটি মৈথিলী ভাষা।
- মৈথিলীৰ লগত ভোজপুৰী, নেৱাৰী আৰু কাষৰীয়া অঞ্চলৰ আন ভাষাৰ সংমিশ্ৰণেৰে ঠাই বিশেষে একোটা স্বতন্ত্ৰ ৰূপ লাভ কৰে।
- ব্ৰজাৱলী ভাষাটো শক্তিশালী হোৱাৰ উপৰি প্ৰচুৰ স্বৰধ্বনিৰ প্ৰয়োগ হোৱা বাবে ই শ্ৰুতিমধুৰ।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

বৰগীত আৰু ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ বৈশিষ্ট্য

ফাগুন আহিছে 
কাঞ্চন ফুলৰ গুলপীয়া লৈ, 
মদাৰৰ ৰঙা পাহিত 
ফাগুন আছেহি ৰৈ।

ফাগুনে ৰং সানে 
পলাশ বনত গৈ, 
মৌ মাখিয়ে ফুলবোৰক 
কিনো থাকে কৈ?

<figure>
![ফাগুনৰ পলাশ ফুল](images/posts/fagun-01-1024x576.webp)
<figcaption>
- পলাশ ফুল
</figcaption>
</figure>

লঠঙা ডালত কুঁহিপাতে 
ভুমুকি মাৰি চায়, 
বন-বননিত পক্ষীবোৰে 
মধুৰ গীত গায়।

শুকান সৰাপাতে 
বেয়া কৰে মন, 
অদূৰত বসন্ত— 
আৱাহনী সংগীতৰ 
কৰা আয়োজন।

_লেখকৰ ঠিকনা: ৰিণ্টু দাস, ভোটাই গাঁও, নগাঁও, ফোন- ৯৮৬৪৪৯৮৭৪৮_

ফাগুন বন্দনা


ফাগুন হেনো দুষ্ট— কবিয়ে কয়,  
ৰং খেলিবলৈ পিছে মোৰ নাই ভয়।

পাতবোৰ সৰিব  
গছ নাঙঠ হ’ব,  
ৰঙা শিমলুৰ ফুলে  
ডাল ৰঙীন কৰিব।

![ফাগুনৰ কবিতা](images/posts/kite-1024x576.webp)

ফাগুনৰ দিনবোৰত  
বতাহ সদায়,  
ভাল পালেই নহ’ব  
চিলা উৰুৱাই।

ফাগুনৰ বতাহে বীজাণুও আনিব,  
দিন বেয়া থাকিলে জ্বৰ-কাহো হ’ব।

![ফাগুনৰ কবিতা](images/posts/holi-02-1024x576.webp)

সৰু সুৰা বেমাৰ বুলি  
ডেমকেয়াৰ নাথাকিবা,  
ক’ভিদৰ দিনৰ কথা  
মনত ৰাখিবা।

ঘৰতেই থাকিবা একো চিন্তা নাই,  
ফাকুৱাৰ ৰং বনাবা ইউটিউব চাই।

_লেখকৰ ঠিকনা: দ্বীপজ্যোতি বৰা, নগাঁও, ফোন- ৬০০২০৮৩১২২_


ফাগুনৰ কবিতা


মূৰত টুপী চকুত চশমা, হাতত মোবাইল লৈ  
মলুৱা জপং ওলাল সাজি-কাচি বন্ধুৰ ঘৰলৈ।  
বন্ধুৰ নাম জুকাচ, খঁৰা শিয়ালৰ নাতি  
নতুন ঘৰখন চাবলৈ সি জপঙক আছিল মাতি।

আগৰ ঘৰ তাৰ বাইপাচত গ’ল, বেলেগত ল’লে মাটি  
নতুন ঠিকনা এতিয়া সোণাৰুতল, নিতৌ ওলায় হাতী।  
হাতীৰ কাৰণে ভয় নাই একো যদি নোলাই বনৰজা  
বান্দৰৰ মঙহ খাবলৈ হেনো বনৰজাই পাই মজা।

![জপং আৰু জুকাচ](images/posts/jopong-jukas-03-1024x576.webp)

বন্ধুৱে কেৱল নিৰামিষহে খাব, নাই একো জঞ্জাল  
গোটাই থৈছে বাঁহৰ গাজ কল আঙুৰ পনিয়াল।  
কেতিয়া পাবহিবা সখা, জপঙৰ উগুলথুগুল চিত  
ফোন এটা কৰি জানি লওঁ বুলি জুকাচে কৰিলে ঠিক।

হেল’ বন্ধু‌ ক’ত আছা, পাবাহি কিমান পৰত  
জপঙে ক’লে— এতিয়া মই চাৰণ বিলৰ পাৰত।  
গছত বহি জিৰণি লৈ নাওখেল আছোঁ চাই  
অলপ পাছতে পাই যামগৈ একো চিন্তা নাই।

![জপং আৰু জুকাচ](images/posts/jopong-jukas-02-1024x576.webp)

কাণিমুনি পৰত পালেহি জপং জুকাচ সখাৰ ঘৰ  
খন্তেক সময় চকুত চকু থৈ দুয়ো লাগিল থৰ।  
অতীতৰ কথা মনত পেলাই সাবটা-সাবটি কৰি  
লৈ গ’ল জুকাচে জপং সখাক ধুবলৈ‌ হাত-ভৰি।

হাত-ভৰি ধুই বাহিৰতে দুয়ো বহিল আয়মেৰে  
ফল-মূলৰ থাল আগত দিলেহি জুকাচৰ পৰিবাৰে।  
গাজৰ এটা ধৰি মুখলৈ নিওঁতেই‌ জপঙে দেখা পালে  
মস্ত এটা ঢেঁকীয়াপতীয়া আহি আছে এইফালে।

![জপং আৰু জুকাচ](images/posts/jopong-jukas-01-1024x576.webp)

মূৰ্তি দেখি জপং বান্দৰে মাৰিলে দীঘল জাঁপ  
খপাখপ উঠি সোণাৰু গছত পালেগৈ গছৰ আগ।  
গহীন-গম্ভীৰ বনৰজা আহি জুকাচৰ আগত থিয়  
সুধিলে জুকাচক— তোৰ ইয়াত বান্দৰৰ গোন্ধ কিয়?

বান্দৰৰ মঙহ বুলিলেই দেখোন ওলাই জিভাৰ পানী  
কথা শুনি জপঙে গছৰ ওপৰতে এৰিলে সৰুপানী।


জপং আৰু জুকাচ

অ
ৰণ্য আৰু বন্যপ্ৰাণী আমাৰ জীৱন ৰেখা। এটা সময়ত মানৱজাতি অৰণ্যৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰশীল আছিল। বৰ্তমান বিজ্ঞান-প্ৰযুক্তিৰ অগ্ৰগতিয়ে মানুহক অৰণ্যৰ পৰা আঁতৰাই আনিছে যদিও অৰণ্য আৰু বন্যপ্ৰাণী অবিহনে মানুহ জীয়াই থাকিব নোৱাৰে। অৰণ্য আৰু বন্যপ্ৰাণীয়ে পৃথিৱীৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষাত যথেষ্ট অৰিহণা যোগায়। আমি সকলোৱে পৰস্পৰে পৰস্পৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। জনসংখ্যা বৃদ্ধি, কৃষি আৰু উদ্যোগক্ষেত্ৰৰ বৃদ্ধি আদি বিভিন্ন কাৰণত অৰণ্য ধ্বংস হৈছে। ফলস্বৰূপে অৰণ্যত বাস কৰা জীৱ-জন্তুসমূহো বিপদাপন্ন হৈ পৰিছে। ভৱিষ্যতে পৃথিৱীত মানুহ বা আন প্ৰাণী বসবাসৰ উপযোগী কৰি ৰাখিবৰ বাবেই আমি অৰণ্য আৰু বন্যপ্ৰাণীসমূহ সংৰক্ষণ কৰা অতিকৈ প্ৰয়োজন। বিশ্বৰ বনজ প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদৰ সংৰক্ষণ তথা বন্যপ্ৰাণীৰ বিষয়ে সজাগতা সৃষ্টি কৰাৰ উদ্দেশ্যে প্ৰতি বছৰে ৩ মাৰ্চ তাৰিখে [বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱস](https://www.wildlifeday.org/) (World Wildlife Day) পালন কৰা হয়।

![বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱস](images/posts/world-wildlife-day-2024-1024x576.webp)

১৯৭৩ চনৰ ৩ মাৰ্চত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ উদ্যোগত অনুষ্ঠিত Convention on International Trade in Endangered Species of world Fauna and Flora চমুকৈ CITES শীৰ্ষক সন্মিলনৰ চুক্তি হয়। ২০১৩ চনৰ ২০ ডিচেম্বৰত অনুষ্ঠিত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ৬৮ সংখ্যক অধিৱেশনত থাইলেণ্ডে আহ্বান কৰা আন্তৰ্জাতিক বিলুপ্তপ্ৰায় বন্যপ্ৰাণী আৰু উদ্ভিদৰ বাণিজ্য অভিৱৰ্তনত ৩ মাৰ্চ দিনটোকে বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱস হিচাপে পালন কৰিবলৈ প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰে। তেতিয়াৰ পৰাই প্ৰতি বছৰে ৩ মাৰ্চৰ দিনটো অৰ্থাৎ CITES-অৰ জন্ম দিনক বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱস হিচাপে পালন কৰি অহা হৈছে। প্ৰতি বছৰে একোটা বিশেষ বিষয়বস্তুৰ (থীম) ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰি এটা আলোচনা আগবঢ়োৱা হয়।

<figure>
[![বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱসৰ পোষ্টাৰ](images/posts/world-wildlife-day-2024-official-poster-1024x576.webp)](https://www.instagram.com/huixinn2020/)
<figcaption>
- বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱসৰ আনুষ্ঠানিক পোষ্টাৰ | শিল্পী: @huixin2020 (instagram.com/huixinn2020)
</figcaption>
</figure>

- ২০১৯ চনৰ বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱসৰ থীম আছিল— পানীৰ তলৰ জীৱন: মানুহ আৰু পৃথিৱীৰ বাবে
- ২০২০ চনৰ থীম— পৃথিৱীৰ সকলো জীৱক বহন কৰা
- ২০২২ চনৰ থীম— পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ পুনৰুদ্ধাৰ: ধাৰণা, দৃষ্টিভংগী আৰু প্ৰয়োজন
- ২০২৩ চনৰ থীম— বন্যপ্ৰাণী সংৰক্ষণৰ বাবে অংশীদাৰীত্ব।
- এই বছৰ অৰ্থাৎ ২০২৪ চনৰ CITES-এ আগবঢ়োৱা থীম হৈছে— মানুহ আৰু গ্ৰহক সংযুক্তি: বন্যপ্ৰাণী সংৰক্ষণত ডিজিটেল উদ্ভাৱনৰ অন্বেষণ (Connecting People and Planet: Exploring Digital Innovation in Wildlife Conservation)।

এই বছৰৰ থীমৰ জৰিয়তে মানুহক প্ৰাকৃতিক বিশ্বৰ লগত সম্পৰ্ক স্থাপনৰ বাবে প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদৰ প্ৰতিপালন কৰাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। থীমটোৰ উদ্দেশ্য হৈছে ডিজিটেল উদ্ভাৱনৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণৰ মাজত কেনেদৰে মানুহ আৰু বন্যপ্ৰাণীৰ মাজত সংঘাত কমাই জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য অটুট ৰাখিব পাৰি, তাৰ প্ৰতি সজাগতা সৃষ্টি কৰা।

পৃথিৱী নামৰ এই গ্ৰহটোত সকলো জীৱ নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণে থাকিলেহে ‌সুস্থ পৃথিৱী এখনত আমি বাস কৰিবলৈ পাম। বন্যপ্ৰাণীসমূহৰ সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণৰ দায়িত্ব আমাৰ হাততেই আছে।

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, দেৰগাঁও, গোলাঘাট_

বিশ্ব বন্যপ্ৰাণী দিৱস

খা
ৰৈ নামৰ এখন নৈৰ পাৰৰ জোপোহানিৰ মাজত কপৌ চৰাই এহালে বাহ সাজিছিল। কপৌ চৰাইজনীয়ে কণী পাৰিলে আৰু এদিন কণী ফুটি পোৱালি ওলাল। সিহঁতে পোৱালি দুটাৰ নাম দিলে চিকু আৰু মিকু। চিকু বৰ উৎপতীয়া আৰু দুষ্ট স্বভাৱৰ। আনহাতে মিকু বৰ শান্ত আৰু বুজন স্বভাৱৰ। চিকুক লৈ মাক-দেউতাকৰ বৰ চিন্তা।

চিকু-মিকুৰ পাখি গজিছেহে, ভালকৈ উৰিব পৰা হোৱাই নাই। সিহঁতে নিজে খুঁটি খাবও পৰা নাছিল। দুয়োটাকে মাক-বাপেকে খুৱাই দিছিল।

চিকুৱে মাজে মাজে তাৰ অকণমানি ডেউকা দুখনেৰে ধপধপাই ধপধপাই উৰিব বিচাৰে যদিও নোৱাৰে। তাৰ চেষ্টা দেখি মাকহঁতে হাঁহে যদিও ভিতৰি ভয় খাই থাকে। কাৰণ সি যিহে খটখটীয়া, অঘটন হ’বলৈ বেছি সময় নালাগে। সেয়ে মাকে কয়— “অভ্যাস কৰি থাকা। কিন্তু বাহৰ পৰা ওলাবলৈ চেষ্টা নকৰিবা।”

চিকুৱে মাকক সোধে— “তোমালোকৰ দৰে আমি কেতিয়ানো উৰিব পাৰিম?”

মাকে তাক কয়— “আৰু অলপ ডাঙৰ হৈ লোৱা। তোমালোকৰ পাখিবোৰ ভালকৈ গজা নাই নহয়। পাখিবোৰ ভালকৈ গজিলেই আমাৰ লগত উৰি ফুৰিব পাৰিবা আৰু নিজে নিজেই খোৱা বস্তু বিচাৰি খাব পাৰিবা।”

মিকুৱে একো নকয়। মাকে কোৱা কথাবোৰ মনোযোগেৰে শুনি থাকে। চিকুলৈ তাৰো চিন্তা লাগে। মাকহঁত নাথাকিলে সি মিকুক বহুত দিগদাৰ দি থাকে। অকণমানি বাহটোত সি শান্তিৰে নাথাকে।

সি মিকুক কয়— “ঐ মিকু, মই সেই ডালটোলৈ যাওঁ। ইয়াৰ পৰা আকাশখন ভালকৈ দেখা নাপায়। তয়ো আহ।”

মিকুৱে তাৰ কথাত বৰ ভয় খায়। সি চিকুক কয়— “নালাগে যাব। মাহঁতে হাক দিছে নহয়। মই হ’লে নাযাওঁ দেই।”

মিকুৱে যিমান পাৰে চিকুক বুজায়। মাকহঁতে বাহৰ পৰা ওলাবলৈ হাক দিয়াৰ কথা বাৰে বাৰে সোঁৱৰাই দিয়ে।

চিকুৱে তাক ভয়পাদুৰা বুলি হাঁহে আৰু কয়— “তই থাক, মই যাওঁ।” এইবুলি সি যোৱাৰ নিচিনা কৰে। মিকুৱে ভয়তে কান্দি দিয়ে।

মাকহঁত নাথাকিলে চিকুৱে মিকুক এনেদৰেই ভয় খুৱাই থাকে। মাকে চিকুৰ দুষ্টমিবোৰ জানে বাবেই বেছি দূৰলৈ খোৱা বস্তু আনিবলৈ নাযায়। ঠিকতো নাই, সি কেনেবাকৈ উৰিবলৈ চেষ্টা কৰোঁতে যদি মাটিত পৰি যায়, কি যে হ’ব! ভাবিলেই মাকৰ বুকুখন ধপধপায়। সেয়ে মাকে সিহঁত দুয়োটাকে মৰম কৰি কয়— “আমি নাথাকিলে তোমালোক বাহৰ পৰা একদম নোলাবা দেই।” 
চিকুৱে সোধে— “কিয় মা?”

মাকে কয়— “ঢোৰাকাউৰীয়ে যদি কেনেবাকৈ আমাৰ বাহটো দেখে, বৰ বিপদ হ’ব। সিহঁতে কিবা বুদ্ধি কৰি হ’লেও জোপোহাৰ মাজত সোমাই তোমালোকক ধৰি নিব। সেই কাৰণেই মই তোমালোকক হাক দি থাকো।”

দুয়োটাই মাকৰ কথাবোৰ শুনে যদিও চিকুৱে মিকুক ভয় খুৱাবলৈ হ’লে নেৰে।

![চিকু আৰু মিকু](images/posts/ciku-miku-02-1024x577.webp)

এদিন দুপৰীয়া চিকুৱে এটা ডাঙৰ কাম কৰিলে। সিহঁতক টোপ খুৱাই মাক-বাপেকে বাহটোৰ ওচৰৰ ডাল এটাত জিৰণি লৈ আছিল। চিকুৱে বাহৰ পৰা মূৰ উলিয়াই মাজে মাজে মাকহঁতলৈ চাই থকা দেখি মিকুৱে ক’লে— “কিনো কৰি আছ? শুই থাকচোন।”

চিকুৱে ক’লে— “তই শুই থাক। ম‍ই মাহঁতৰ ওচৰলৈ যাওঁ।”

তাৰ কথা শুনি মিকুৱে আকৌ ক’লে— “মায়ে দেখোন আমাক বাহৰ পৰা ওলাবলৈ হাক দিছে।” 
“একো নহয় অ’। তই চাই থাকচোন।”— এইবুলি কৈ চিকু লাহেকৈ বাহৰ পৰা ওলাই ডালটোলৈ যাব ধৰোঁতেই পিছলি পৰিল। মিকুৱে চিঞৰি দিলে।

মাক-বাপেকে আহি দেখিলে চিকু বাহটোৰ তলত অকণমানিডাল এটাত লাগি ওলমি আছে। ভাগ্য ভাল আছিল বাবেই তলত সৰি নপৰিল।

মাক-বাপেকে বহুত কষ্ট কৰি তাক বাহটোলৈ উঠাই আনিলে। চিকুৱে বহুত ভয় খাইছিল। মাকহঁতে হাক দিয়াৰ কাৰণটো সি বুজি পালে আৰু কেতিয়াও মাক-দেউতাকৰ অবাধ্য নহওঁ বুলি শপত খালে। সি মিকুক দুখ মনেৰে ক’লে— “তোক মই বৰ কষ্ট দিওঁ নহয় মিকু? মোক মাফ কৰি দে। তোৰ কথা নুশুনাৰ বাবেই আজি মোৰ এই ঘটনা ঘটিবলৈ পালে।”

মিকুৱে তাক সাবটি ধৰিলে আৰু আকাশখন দেখুৱাই ক’লে— “চা চা, ডাৱৰবোৰ ইমান ধুনীয়া লাগিছে। কপাহৰ দৰে জিলিকি আছে। আমি যেতিয়া ভালকৈ উৰিব পৰা হ’ম, তেতিয়া ডাৱৰ লগত লুকাভাকু খেলিম দেই।” এইবুলি সি চিকুক ভাকুটকুটাই দিলে।

_লেখকৰ ঠিকনা: মাতু হাজৰিকা, সূৰ্যপুৰ তিনিআলি, পাভৈ পথ, বিশ্বনাথ চাৰিআলি-৭৮৪১৭৬_

চিকু আৰু মিকু

এ
সময়ত এখন গাঁৱত এজন বৰ সহজ-সৰল হোজা খেতিয়ক আছিল। তেওঁ বৰ দুখীয়া আছিল, লোকৰ খেতি পথাৰত কাম কৰি জীৱন নিৰ্বাহ কৰিব লগা হৈছিল। কিন্তু খেতি কৰিবৰ বাবেও বতৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি থাকিবলগীয়া হৈছিল; কাৰণ তেওঁৰ যি ঠাইত ঘৰ আছিল, তাত পানীৰ বৰ অভাৱ আছিল। তদুপৰি নানান ধৰণৰ প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ বাবে খেতি-বাতি প্ৰায়ে অনিষ্ট সাধন হৈছিল। সেয়ে খেতিয়কজনৰ মনত আছিল বৰ দুখ। তেওঁ দিনে-নিশাই ভগৱানক প্ৰাৰ্থনা কৰিছিল যাতে বৰষুণ দিয়ে, খেতিবোৰ ভাল হয় আৰু প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগো নহয়। কিয়নো এই সকলোবোৰ সৃষ্টিৰ মূলতে যে সৃষ্টিকৰ্তা পৰম ব্ৰহ্মা, সেই কথা তেওঁ ভালদৰে জানিছিল। এসময়ত ধাৰ্মিক খেতিয়কজনে আৰাধনাৰ বলত ভগৱান পৰম ব্ৰহ্মাৰ সাক্ষাৎ লাভ কৰিলে।

খেতিয়কজনক ভগৱানে সুধিলে— “হে মোৰ প্ৰিয় ভক্ত, মোক তুমি পৃথিৱীলৈ কিয় মাতিলা?” তেতিয়া খেতিয়কজনে ক’লে— “হে প্ৰভু, আপুনি এই গোটেই জগতখনৰ সৃষ্টিকৰ্তা। তথাপি আপুনি বতৰৰ ওপৰত কোনো ধৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণ নাৰাখে, সেইবাবে খেতি-বাতিৰ প্ৰচুৰ লোকচান হৈছে। আপুনি যদি বেয়া নেপায় বতৰৰ দায়িত্ব মোক দিয়ক, মই গোটেই গাঁৱতে শস্যৰে নদন-বদন কৰি দিম।”

![ঘাত-প্ৰতিঘাত সাধু](images/posts/ghat-pratighat-02-1024x576.webp)

খেতিয়কজনৰ কথা শুনি ভগৱান পৰম ব্ৰহ্মাই বৰ ৰস পালে আৰু এটা বছৰৰ বতৰৰ দায়িত্বভাৰ খেতিয়কজনৰ হাতত অৰ্পণ কৰিলে।

খেতিয়কজনে বৰ আনন্দ লাভ কৰিলে। পৰম আস্থা লৈ সময় মতে পথাৰত ধান সিঁচিলে। ভালদৰে পানীৰ যোগান ধৰিলে। সূৰ্যৰ তাপ, বৰষুণ আদিৰ লগতে নানান ধৰণৰ প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ পৰা যাতে ধান খেতিৰ একো অনিষ্ট নহয় তাৰ প্ৰতি চকু ৰাখিলে। সুস্থ পৰিৱেশ আৰু অনুকূল বাতাৱৰণ পাই ধান গছবোৰ লহপহকৈ বাঢ়িবলৈ ধৰিলে। ধান গছবোৰ দেখি খেতিয়কৰ মনত বৰ আনন্দ লাগিল। মনতে ভাবিলে— ঈশ্বৰে এইবাৰ গম পাব ধান খেতি কেনেকৈ হয়। আৰু গাঁৱৰ মানুহেও মোক বহুত ভাল পাব। কথাবোৰ ভাবি ভাবি তেওঁ আনন্দত আত্মহাৰা হৈ উঠিল।

সময়ত সোণালী ধানেৰে পথাৰখন ভৰি পৰিল। গাঁৱৰ সকলোৱে মিলি গৰুৰে মৰণা মাৰি ধান চপাবলৈ লৈ আচৰিত হ’ল। ইমান ধুনীয়া ধানৰ শিহত দেখোন এটাও চাউল নাই, সকলোবোৰ পতান! খেতিয়কজনে গাঁৱৰ মানুহৰ ওচৰত বৰ লাজ পালে। মনৰ দুখত হতাশ হৈ তেওঁ পুনৰ আৰাধনা কৰি পৰম প্ৰভু ব্ৰহ্মাক লগ কৰিলে।

![ঘাত-প্ৰতিঘাত সাধু](images/posts/ghat-pratighat-01-1024x576.webp)

“ভক্ত এইবাৰ মোক তোমাৰ কিয় প্ৰয়োজন হ’ল?”— ব্ৰহ্মাই সুধিলে। খেতিয়কজনে কান্দি কান্দি ঈশ্বৰক ক’লে— “হে পৰম প্ৰভু পৰমেশ্বৰ, এইবাৰ মই ধানখেতিৰ বাবে ইমান কষ্ট কৰিলোঁ, সুস্থ এটা পৰিৱেশ দিলোঁ, তথাপি ধান গছবোৰত কিয় এটাও ফল নধৰিল?”

খেতিয়কজনৰ কথা শুনি প্ৰভু ব্ৰহ্মাই মিচিকিয়া হাঁহি এটা মাৰি ক’লে— “শুনা বাছা, তুমি গছবোৰক ভাল পৰিৱেশ দিলা হয়, কিন্তু সিহঁতক তুমি কোনো ধৰণৰ সংঘৰ্ষৰ লগত যুঁজিবলৈ নিদিলা। যেতিয়া বতাহ, বৰষুণ বা ধুমুহা আহে, তেতিয়া ধান গছবোৰে হালি-জালি নিজৰ ভিতৰতে এক ধৰণৰ শক্তি উৎপন্ন কৰে আৰু সেই শক্তিৰ দ্বাৰা বীজৰ উৎপন্ন হয়। তুমি গছবোৰক সংঘৰ্ষ কৰিবলৈ নিদিলাই, সেয়েহে গছত ফলো নধৰিলে। আৰু শুনা, প্ৰকৃতিৰ সকলো জীৱ-জন্তু যিদৰে প্ৰতিকূল পৰিৱেশৰ লগত সংঘৰ্ষ কৰি জীয়াই আছে, ঠিক সেইদৰে তোমালোকে জীৱনত কিবা এটা পাবলৈ ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ সন্মুখীন হ’লেহে সফল হ’ব পাৰিবা।”

খেতিয়কজনে ঈশ্বৰৰ কথা শুনি নিজৰ ভুল বুজি পালে। ঘাত-প্ৰতিঘাত পালেহে মানুহে জীৱনত সকলো শক্তিৰ প্ৰয়োগ কৰি সফলতা লাভ কৰিব পাৰে। এই কথা মনত ৰাখিব লাগে যে ঘাত-প্ৰতিঘাতে জীৱনলৈ সফলতা কঢ়িয়াই আনিব পাৰে।

_লেখকৰ ঠিকনা: ঝৰ্ণালী শৰ্মা বৰকটকী, তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদ, তেজপুৰ_

ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ প্ৰতিদান

ম
ৰমৰ অকণিহঁত, তোমালোকে নিশ্চয় জানা যে শিয়াল আৰু নেউল গাঁতত থাকে। কিয় থাকে বাৰু? আহাঁ, এই বিষয়ে এটা বিদেশী সাধু শুনো।

পূৰ্বতে পশুৰাজ সিংহৰ বাহিৰে আন কোনো জন্তুৰ নেজ নাছিল। নেজ নথকাৰ বাবে সিহঁতৰ মহ-মাখি খেদোৱাত অসুবিধা হয়, ফলত টোপনিত ব্যাঘাত জন্মে।

![শিয়াল আৰু নেউল](images/posts/tail-lion-sleeping-1024x576.webp)

পশুৰাজে নেজেৰে মহ-মাখি খেদাই নিচিন্ত মনে শুই থকা দেখি জন্তুবোৰে গৈ পশুৰাজক জনালে যে সিহঁতকো নেজ লাগে। পশুৰাজ সিংহই ভাবিলে, কথাটো মিছা নহয়। সকলো জন্তুক নেজ দিবৰ বাবে সিংহই ভগৱানক প্ৰাৰ্থনা জনালে। ভগৱানেও সিংহৰ প্ৰাৰ্থনাত সন্তুষ্ট হৈ বিভিন্ন ধৰণৰ নেজ পশুৰাজৰ ওচৰলৈ পঠাই দিলে। নেজবোৰৰ কোনোবাডাল নোমাল, কোনোডাল লাঠীৰ দৰে টান আৰু মূৰত এটা নোমৰ মুঠা। সিংহই ভাবিলে জন্তুবোৰে নিজে নেজ বাছি ল’লে কাৰোঁ আপত্তি নাথাকিব। সেয়ে জন্তুবোৰৰ যাক যেনে নেজ লাগে লৈ যাবলৈ পশুৰাজে খবৰ পঠালে।

নেজৰ খবৰ পাই জন্তুবোৰৰ মাজত দৌৰাদৌৰি লাগিল। নেজ নিবলৈ শিয়াল আৰু ঘোঁৰা প্ৰথমেই পালেহি। শিয়ালে পশুৰাজক সেৱা কৰি ক’লে— “মহাৰাজ, আমি প্ৰথমে আহিছোঁ। আপোনাৰ অনুমতি পালে আমি নেজ বাছি ল’ব পাৰিম।” শিয়ালৰ কথা শুনি পশুৰাজে অনুমতি দিলে। ৰজাৰ অনুমতি পাই শিয়াল আৰু ঘোঁৰাই নিজৰ পচন্দৰ নেজ বাছি ল’লে।

![শিয়াল আৰু নেউল](images/posts/tail-squirrel-1024x576.webp)

শিয়ালৰ পাছত কেৰ্কেটুৱা আহিল। সি নেজবোৰৰ মাজৰ পৰা নোমাল নেজ এডাল বাছি ল’লে। এইদৰে পহু, নিগনি, জহামাল আদিয়েও নিজৰ নিজৰ পচন্দমতে নেজ নিলেহি। সকলো জন্তু আহিল। বাকী থাকিল ভালুক। ৰজাই জাননী পঠাওঁতে ভালুক শুই আছিল। জাননী দিয়াজনে ভালুকক জগাই ৰজাৰ ওচৰৰ পৰা নেজ আনিবলৈ ক’লে। ভালুকে ভাবিলে— ৰজাৰ ঘৰ বহুত দূৰত, ভালকৈ খাই নগ’লে ভোক লাগিব। সি এখোজ-দুখোজকৈ গৈ থাকোঁতে গছ এজোপাৰ ধোন্দত মৌবাহ থকা বুলি গম পালে। ভালুকে আনন্দ মনে মৌ খোৱাত লাগিল। মৌ খাওঁতে গাত মৌৰস পৰি গাতো এঠাএঠি হ’ল। ভালুকে চেলেকি চেলেকি গাৰ পৰা মৌৰ এঠা গুচালে যদিও ৰজাৰ ওচৰলৈ যাব পৰাকৈ চফা নহ’ল। সেয়ে ভালকৈ চফা হ’বলৈ নদীত গা ধুবলৈ গ’ল। গা ধোৱাৰ লগতে সি দুটামান মাছো খালে।

![শিয়াল আৰু নেউল](images/posts/tail-bear-1024x576.webp)

নদীৰ পৰা উঠি ভালুকে গা শুকাবলৈ ৰ’দতে দীঘল দি পৰিল। গা শুকাই মানে ভালুকৰ আহিল নহয় টোপনি! টোপনিৰ পৰা সাৰ পায় মানে বেলি পৰিল। সি ৰজাৰ ওচৰ পোৱালৈ নেজ শেষ হৈ থাকিল। ভালুকে কাৰোবাৰ পৰা নেজ এডাল কাঢ়িবলৈ এখোজ-দুখোজকৈ গৈ থাকোঁতে নেউলে তাৰ ধুনীয়া নেজডাল চাই বহি থকা দেখিলে।

![শিয়াল আৰু নেউল](images/posts/tail-fox-1024x576.webp)

ভালুকে নেউলৰ ওচৰলৈ গৈ ক’লে— “বোপাই, তোমাকনো ইমান দীঘল নেজডাল কেলৈ, সেইডাল মোকেই দিয়া।” কথা শুনি নেউল জাপ মাৰি পলাব খুজিলে যদিও ভালুকে থাপ মাৰি নেউলৰ নেজডাল ছিঙি পেলালে। নেউল ভয়তে ছিঙা নেজ লৈ গাঁতত সোমাল। ইফালে শিয়ালে দূৰৰ পৰা ভালুকৰ কাণ্ড চাই আছিল। সিয়ো নিজৰ নেজডাল হেৰুৱাব লগা হয় বুলি ওচৰৰে গাত এটাত সোমাল। সেই দিন ধৰি নেউল আৰু শিয়ালে গাঁতত থাকিবলৈ ল’লে।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

শিয়াল আৰু নেউল কিয় গাঁতত থাকে

হি
ন্দী সাহিত্যিক [মুঞ্চী প্ৰেমচন্দ](https://en.wikipedia.org/wiki/Premchand)ৰ দ্বাৰা ৰচিত পুথিসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম জনপ্ৰিয় পুথি হৈছে ‘পাঁচ পোৱা ঘেঁহু’। এই পুথিৰ শিৰোনাম তথা বিষয়-বস্তুৱে পুথিখনক জনপ্ৰিয় কৰি তুলিছে। যুগে যুগে ধনিক শ্ৰেণীয়ে কিদৰে দুখীয়া শ্ৰেণীক শোষণ কৰি তেওঁলোকৰ তেজ-পূঁজ শুহি তেওঁলোকৰ জীৱন নৰকমুখী কৰি তুলিছে, তাৰ নিদৰ্শন এই পুথিৰ মাজেদি দাঙি ধৰা হৈছে। এই পুথিখন প্ৰীতি বৰুৱাই অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰিছে আৰু নেচনেল বুক ট্ৰাষ্টে প্ৰকাশ কৰিছে। আজি এই পুথিখনৰ কাহিনীটো চমুকৈ ক’বলৈ প্ৰয়াস কৰিছোঁ, আশা কৰোঁ তোমালোকে জানি ভাল পাবা।

<div style={{ display: 'flex', flexDirection: 'column', alignItems: 'center' }}>
 <img src="/images/posts/munshi-premchand-720x1024.webp" alt="মুঞ্চী প্ৰেমচন্দ" width="300"/>
 মুঞ্চী প্ৰেমচন্দ
</div>

কাহিনী অনুসৰি, শঙ্কৰ এখন গাঁৱৰ এজন অতি হোজা খেতিয়ক। তেওঁৰ দৰে সহজ-সৰল মানুহ গাঁওখনতে নাই। চল-চাতুৰীৰ পৰা এশ গজ দূৰত থকা শঙ্কৰে জীৱনত কেতিয়াও আনৰ লগত ঠগবাজি কৰি পোৱা নাই। একান্ত ঈশ্বৰভক্ত শঙ্কৰে বুজে যে পাপ কাম কৰিলে শাস্তি ভোগ কৰিব লাগিব। সেয়ে তেওঁ কেতিয়াও পাপ কাম কৰা নাই।

এদিন শঙ্কৰৰ ঘৰলৈ এজন সাধু বাবা আহিল। সাধুৰ আগমনত শঙ্কৰ ভক্তিত গদ্ গদ্ হৈ পৰিল। তেওঁ ঘৰ-দুৱাৰ সাৰি-মচি সাধুবাবাক আশ্ৰয় দিলে। এয়া কৰি সি পৰম সন্তোষ পালে যদিও তাৰ চিন্তা হ’ল, সাধু বাবাক সি খুৱাব কি? ঘৰত দেখোন ঘেঁহুও নাই। ধনীৰ ঘৰতহে ঘেঁহু থাকে, দুখীয়াৰ ঘৰত ঘেঁহু ক’ত থাকিব? চিন্তা কৰি কৰি সি উপায় এটা উলিয়ালে। এনে সময়ত তাৰ একমাত্ৰ সাৰথি পণ্ডিতজী। শঙ্কৰে নিজৰ ল’ৰাটোক পঠিয়াই পণ্ডিতজীৰ পৰা পাঁচ পোৱা ঘেঁহু অনালে। সেই ঘেঁহুৰে ঘৈণীয়েকে ৰুটী সেকিলে। সেয়া ভোজন কৰি সাধুৱে পৰম তৃপ্তি পালে আৰু শঙ্কৰক জোলোকা-জোলোকে আশীৰ্বাদ দিলে। এয়া কৰি শঙ্কৰৰ অন্তৰ আনন্দেৰে ভৰি পৰিল। শঙ্কৰৰ ভক্তিত সন্তুষ্ট হৈ সাধু বাবা যাবলৈ ওলাল।

![মুঞ্চী প্ৰেমচন্দৰ কাহিনী](images/posts/panch-powa-ghehu-02-1024x576.webp)

আনপিনে, পণ্ডিতৰ লগত শঙ্কৰৰ আগৰে পৰা আদান-প্ৰদান আছিল। পণ্ডিতে শঙ্কৰৰ পৰা খলিহৈ লয়, কিন্তু বিনা পইচাতে। আনপিনে পণ্ডিতে শঙ্কৰৰ পৰিয়ালৰ দিন-বাৰ চাই দিয়ে, কিন্তু তাৰ বাবে পূৰা পইচা উলিয়াই লয়। শঙ্কৰে মনতে ভাবে— পণ্ডিতক দিলে তাৰ ধৰ্ম হ’ব।

চ’ত মাহত ঘেঁহু চপোৱাৰ অন্তত শঙ্কৰে পণ্ডিতৰ পৰা অনা পাঁচ পোৱা ঘেঁহু ওভোতাই দিয়াৰ কথা চিন্তা কৰে যদিও পাঁচ পোৱা ঘেঁহু দিবলৈ লাজ কৰি তাৰ লগত দেৰ সেৰ খলিহৈ দি ধাৰ মাৰি দিয়াৰ কথা মনতে ভাবিলে। কিন্তু পণ্ডিতক তেওঁ সেই কথা নক’লে। ভাবিলে— তেওঁ নিজেই বুজিব।

এনেদৰে সাত বছৰ পাৰ হৈ গ’ল। এইখিনি সময়ৰ ভিতৰতে দুখীয়াক ধন ধাৰে দি চৰা সূদ আদায় লৈ পণ্ডিত ধনী মানুহ হ’ল, তেওঁৰ ঘৰ পকী হ’ল। আনপিনে, দিন যোৱাৰ লগে লগে শঙ্কৰৰ অৱস্থা বেয়া হল। পেট ভৰাবলৈ মজুৰি খাঁটিব লগা হ’ল। এদিন শঙ্কৰে মজুৰি খাঁটি ঘৰলৈ উভতি আহি থাকোঁতে পণ্ডিতক লগ পালে। তেওঁ শঙ্কৰক পাবলগীয়াখিনি দিয়াৰ কথা ক’লে। তেওঁৰ কথা শুনি শঙ্কৰ আচৰিত হৈ গ’ল, কাৰণ তেওঁতো পণ্ডিতক একো দিবলগীয়া নাই! কিন্তু, পণ্ডিতে তেওঁক ক’লে— “তোমাৰ ওচৰলৈ এদিন সাধু বাবা এজন আহিছিল। তেতিয়া তুমি ল’ৰাটোৰ হতুৱাই মোৰ পৰা পাঁচ পোৱা ঘেঁহু নিছিলা। কিন্তু আজিলৈকে তাক দিয়াৰ কথা নাভাবিলা।” শঙ্কৰে সেই ধাৰ সুজিছিল যদিও সেই কথা তেওঁহে ভাবিছিল, পণ্ডিতে ভবা নাছিল। পণ্ডিতক দিয়াৰ সময়ত শঙ্কৰে একো কোৱা নাছিল। তাতে চল পালে পণ্ডিতে। হলা গছ দেখি তেওঁ বাগি কুঠাৰ মাৰিবলৈ ধৰিলে। সাত বছৰ আগৰ পাঁচ পোৱা ঘেঁহু তেওঁৰ হিচাপত হল পাঁচ মোন। পণ্ডিতৰ এই হিচাপ শুনি শঙ্কৰৰ মূৰ ঘূৰি গ’ল। তেওঁক সহজ-সৰল পাই পণ্ডিতে যে বান্ধি পেলালে, সেই কথা বুজি পালে। এতিয়া যেতিয়ালৈকে পণ্ডিতৰ বহীৰ পৰা তাৰ নামটো কাটিব নোৱাৰিব, তেতিয়ালৈকে তেওঁৰ টোপনি নাহিব। সেয়ে তেওঁ পণ্ডিতক ক’লে যে পণ্ডিতে পাবলগীয়া পাঁচ মোন ঘেঁহুৰ ধাৰ পৰিশোধ কৰিহে এৰিব।

![মুঞ্চী প্ৰেমচন্দৰ কাহিনী](images/posts/panch-powa-ghehu-03-1024x576.webp)

সেইদিনাৰ পৰা শঙ্কৰে পণ্ডিতৰ ধাৰ কিদৰে পৰিশোধ কৰিব পাৰি, সেই চিন্তাত ব্ৰতী হ’ল আৰু এসাঁজ খাই আনসাঁজ লঘোনে থাকি সি নিজৰ লগতে পত্নী আৰু সন্তানটোকো কামত লগাই দিলে। দিন-ৰাতি এক কৰি কাম কৰি সি কিছু পইচা যোগাৰ কৰি এদিন সি কিছু টকা পণ্ডিতক দিব বুলি লৈ গ’ল, কিন্তু পণ্ডিতে ইমান পইচা একেলগে দেখি সি চুৰ কৰি অনা বুলি ভাবিলে। সেয়ে, ল’বলৈ সংকোচ কৰিলে। তদুপৰি, সি মূলটোহে আনিছে, পোন্ধৰ টকা সূদ যে অনা নাই। শঙ্কৰে পোন্ধৰ টকা বিচাৰি গোটেই গাঁও ফুৰিলে যদিও কোনেও তেওঁক পোন্ধৰ টকা নিদিলে। উপায় নাপাই শঙ্কৰে পণ্ডিতক মূল ষাঠি টকা দিলে যদিও পোন্ধৰ টকা সূদ পাছত দিব বুলি কথা দিলে।

দিনবোৰ পাৰ হৈ হৈ তিনিটা বছৰ গ’ল। পণ্ডিতৰ বহীত শঙ্কৰৰ সূদ বাঢ়ি বাঢ়ি ভালেখিনি হল। এদিন শঙ্কৰক মাতি পণ্ডিতে ক’লে যদিও শঙ্কৰৰ গাত নালাগিল। পণ্ডিতৰ টেঙৰালিয়ে তাক গোঁৱাৰ কৰি তুলিলে। এতিয়া সি কাম কৰে আৰু নিজৰ পৰিয়ালটোক লৈ খাই-বৈ সুখেৰে জীৱন কটায়।

আনপিনে, পণ্ডিতৰ বহীত যেতিয়া শঙ্কৰৰ সূদৰ হাৰ বাঢ়ি বাঢ়ি বহুখিনি হ’ল, এদিন পণ্ডিতে শংকৰক কথাটো ক’লে যদিও সি গুৰুত্ব নিদিলে। তেতিয়া পণ্ডিতে তাক সকীয়নি দিলে যে তেওঁ তেওঁৰ পাবলগীয়া লৈহে এৰিব। শঙ্কৰে ভাবিলে, মোৰ পৰা নো কি ল’ব? মোৰ এটা গৰুৰ বাহিৰে দিবলৈনো আছে কি?

অৱশেষত শঙ্কৰ পণ্ডিতৰ গোলাম হ’ল। কথাতে কয়— গোলামৰ সুখো নিজৰ নহয়, দুখ-হাঁহি আৰু চকুপানীও নিজৰ নহয়। পুৱা হোৱাৰ লগে লগে সি পণ্ডিতৰ গোলাম খাঁটিবলৈ আহে, গধূলি হোৱাৰ লগে লগে গুচি যায়। এনেদৰে গোলাম খাঁটি খাঁটি এদিন সি এই পৃথিৱীৰ পৰা আঁতৰি গ’ল। কিন্তু ইমানতে পাঁচ পোৱা ঘেঁহুৰ কাহিনী শেষ নহ’ল। তাৰ পাছত এই ভাৰ তাৰ ল’ৰাৰ ওপৰত পৰিল। এনেদৰে প্ৰজন্মৰ পিছত প্ৰজন্মলৈ পাঁচ পোৱা ঘেঁহুৰ কাহিনী চলি থাকিল।

<div style={{ display: 'flex', flexDirection: 'column', alignItems: 'center' }}>
 <img src="/images/posts/panch-powa-ghehu-munshi-premchand-720x1024.webp" alt="পাঁচ পোৱা ঘেঁহু" width="300"/>
 পাঁচ পোৱা ঘেঁহু
</div>


যেতিয়ালৈকে পণ্ডিতৰ দৰে এনে নিষ্ঠুৰ, শোষণকাৰী, অহংকাৰী মানুহ থাকিব আৰু শঙ্কৰৰ দৰে দুখীয়া, সহজ-সৰল খেতিয়ক থাকিব, তেতিয়ালৈ চলি থাকিব পাঁচ পোৱা ঘেঁহুৰ কাহিনী। কাৰণ, ধনীয়ে নিজে ধনী হোৱাটো বিচাৰে, দুখীয়া সদায় দুখীয়া হৈ যাওক, দৰিদ্ৰ হওক— সেই লৈ তেওঁলোকৰ ভাবিব লগা একো নাই। সেয়ে, আজিও অক্ষত আছে পাঁচ পোৱা ঘেঁহুৰ কাহিনী।

#### পাঁচ পোৱা ঘেঁহু 
লেখক: মুঞ্চী প্ৰেমচন্দ 
অসমীয়া অনুবাদ: প্ৰীতি বৰুৱা 
প্ৰথম প্ৰকাশ: ১৯৯৫ চন 
প্ৰকাশক: নেচনেল বুক ট্ৰাষ্ট 
মূল্য: ২৫ টকা

<center>_লেখকৰ ঠিকনা: দিগন্ত বৈশ্য, গাওঁ/ ডাক: শুৱালকুছি, পদ্মৰাম কাকতি পথ, কামৰূপ_</center>

মুঞ্চী প্ৰেমচন্দৰ উপন্যাসৰ কাহিনী: পাঁচ পোৱা ঘেঁহু


এক এক এক  
যদুৰ পুতেক—  
কেৱল কথাকে পাতে কৰি পেকপেক।

দুই দুই দুই  
গছপুলি ৰুই  
তাৰেই তলত আছে সলিকণ শুই।

![নেওতাৰ পদ্য](images/posts/neota-01-1024x576.webp)

তিনি তিনি তিনি  
নগাঢাৰি কিনি  
ততালিকে ৰ’দা ঔ ভিজা টকাখিনি।

চাৰি চাৰি চাৰি  
যাৰ নাই দাঢ়ি  
সিহেচোন কথা কয় ডাংকোপ মাৰি।

পাঁচ পাঁচ পাঁচ  
কিনি ৰৌ মাছ  
খাৱ যদি বেংকত টকা কিছু সাঁচ।

ছয় ছয় ছয়  
মাৰ বেছি ভয়  
সেয়ে চাগৈ বাকছত তলা মাৰি থয়।

![নেওতাৰ পদ্য](images/posts/neota-03-1024x576.webp)

সাত সাত সাত  
খাব পাৰোঁ ভাত  
ডঁৰিকনা মাছ যদি দিয় খৰিকাত।

আঠ আঠ আঠ  
নপঢ়িলে পাঠ  
তীখৰৰ দেউতাকে দাঙে ফলা কাঠ।

ন ন ন  
তয়ে থিয় হ  
দুকুৰিত কেইদহ চকু মুদি ক।

দহ দহ দহ  
ইম্মানেই মহ  
নেজ দাঙি গৰুৱেও কৰে উঠ-বহ।

_লেখকৰ ঠিকনা: তপন বৰুৱা, বালিজান, চাৰিখেলীয়া, বিশ্বনাথ-৭৮৪১৭২, ফোন- ৯৩৬৫৩৬৭০৬০_


নেওতা

ম
ৰমৰ মইনাহঁত, আমি পিন্ধা কাপোৰবোৰ কিহেৰে তৈয়াৰী বাৰু? সূতাৰে, নহয় জানো? সূতাবোৰ তৈয়াৰ কৰা হয় আঁহৰ পৰা। এই আঁহবোৰ দুই ধৰণেৰে পাওঁ। প্ৰকৃতিৰ পৰা আহৰণ কৰা আঁহক প্ৰাকৃতিক আঁহ বোলা হয়। আঁহ উদ্ভিদৰ পৰাও পাব পাৰি আৰু প্ৰাণীৰ পৰাও পাব পাৰি। তদুপৰি আঁহ মানুহেও সৃষ্টি কৰে। মানুহে নিজে সৃষ্টি কৰা আহঁবোৰক মানৱসৃষ্ট আঁহ বা কৃত্ৰিম আঁহ বুলি কোৱা হয়।

উদ্ভিদৰ পৰা আহৰণ কৰা আঁহক উদ্ভিদজাত আঁহ বোলা হয়। উদাহৰণ স্বৰূপে— কপাহ, মৰাপাট, নাৰিকলৰ আঁহ, কলগছৰ আঁহ আদি। আঁহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি সূতা ভিন ভিন প্ৰকাৰৰ হয়। কপাহৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা সূতাক কপাহী সূতা বুলি কোৱা হয়। কপাহী সূতাৰে হাতেৰে বোৱা কাপোৰক খাদী কাপোৰ বুলি কোৱা হয়। খাদী কাপোৰ বৰ্তমান ভাৰত আৰু পাকিস্তানত বিস্তৃতভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। খাদী কাপোৰক খদ্দৰ কাপোৰ নামেৰেও জনা যায়। ভাৰতত খাদী মানে হাতেৰে যঁতৰত সূতা কটা আৰু হাতেৰে বোৱা কাপোৰক বুজায়। হাতেৰে কটা সূতা মেচিনত কটা সূতাৰ দৰে মিহি নহয়, অলপ খহটা হয়। মেচিনত কটা সূতাৰ মান উন্নত আৰু সুসংগত হয়।

![খাদী কাপোৰ](images/posts/khadi-cloth-02-1024x576.webp)

মহামানৱ মহাত্মা গান্ধীয়ে বিদেশী বস্ত্ৰ বৰ্জন আন্দোলনৰ গুৰি ধৰি নিজে যঁতৰত সূতা কাটিছিল আৰু আনকো সূতা কাটিবলৈ উৎসাহিত কৰিছিল। যঁতৰক ৰাষ্ট্ৰবাদী আন্দোলনৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰিছিল। আৰম্ভণিতে ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকাৰ সোঁমাজত অশোকচক্ৰৰ ঠাইত যঁতৰ আছিল। যঁতৰত সূতা কটা আৰু হস্ততাঁত ব্যৱহাৰে বিদেশী বস্ত্ৰ বৰ্জনৰ লগতে মহিলাসকলক স্বাৱলম্বী কৰি গঢ়ি তুলিব বুলি গান্ধীৰ বিশ্বাস আছিল। সেয়েহে তেওঁ খাদী আন্দোলন গঢ়ি তুলিছিল। গান্ধীজীয়ে গুজৰাটৰ সৱৰমতিত ‘সৱৰমতি আশ্ৰম’ প্ৰতিষ্ঠা কৰি স্বদেশী সামগ্ৰী ব্যৱহাৰৰ নিমিত্তে মহিলাসকলক জড়িত কৰি খাদী উদ্যোগ গঢ়ি তুলিছিল। তেখেতে নিজেও প্ৰতিদিনে একোখনকৈ খাদী বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰি লৈছিল।

১৯২১ চনত অসম প্ৰদেশ কংগ্ৰেছ কমিটীৰ প্ৰথমখন অধিৱেশন অনুষ্ঠিত হৈছিল। সেই বছৰতেই গুৱাহাটীৰ পাণ্ডুত নিখিল ভাৰত কংগ্ৰেছ কমিটীৰ অধিৱেশনো অনুষ্ঠিত হয়। বিদেশী বস্ত্ৰ বৰ্জন আৰু স্বদেশী খাদী বস্ত্ৰ জনপ্ৰিয় কৰণৰ প্ৰচেষ্টা তেতিয়াৰ পৰাই অসমত আৰম্ভ হৈছিল। বৰ্তমানো খাদীৰ জনপ্ৰিয়তাৰ বাবে ‘খাদী ফৰ নেশ্যন, খাদী ফৰ ফেশ্বন’ৰ জৰিয়তে সকলোকে আহ্বান জনাইছে। সঁচাকৈয়ে খাদী খুব আৰামদায়ক বস্ত্ৰ। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱত বৃদ্ধি পোৱা প্ৰচণ্ড গৰমৰ উপযোগী বস্ত্ৰ হৈছে খাদী বা খদ্দৰ কাপোৰ। খাদী কাপোৰৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে এই কাপোৰ শীত কালতো আৰামদায়ক।

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, দেৰগাঁও, গোলাঘাট_

খাদী কাপোৰ কি

হি
মাংশু অহাৰ কথা আছে ৰূপক আৰু ৰূপাংকীহঁতৰ ঘৰলৈ। তিনিওটাই মিলি কিবা এটা প্ৰজেক্ট কৰিব। ৰূপকে মাকক হিমাংশুৱে ভাল পাই বাবে কে’ক এটা কৰিবলৈ কৈছে। সিহঁতে মাকক ইটো-সিটো আনি দি সহায় কৰি আছে। এপাকত ৰূপকে বিস্কুটৰ টেমাৰ পৰা বিস্কুট আনি ৰূপাংকীকো দি নিজেও খোৱা দেখি মাকে ক’লে— “তুমি বৰ চয়তান হৈছা দেই।”

মাকৰ কথা শুনি ৰূপাংকীয়ে ৰূপকলৈ চাই হাঁহিলে। ৰূপকেও হাঁহি হাঁহি মাকক ‘ডাঙৰ হৈছোঁ’ বুলি ক’লে।

‘অকল ডাঙৰ হ’লেই নহ’ব, পঢ়া-শুনাটো ডাঙৰ হ’ব লাগিব’ বুলি মাকে তাক ক’বলৈহে পালে, সি তপৰাই ক’লেই— “আমি পঢ়া-শুনাও সমানে কৰি গৈছোঁ দিয়া। বাৰু কোৱাচোন, বাৰ্মুডা ট্ৰায়েংগল মানে কি?”

মাকে চয়তান বুলি কওঁতে ৰূপকৰ মনত পৰি গৈছিল বাৰ্মুডা ত্ৰিভুজৰ কথা। ৰূপকৰ প্ৰশ্ন শুনি মাকে আচৰিত হৈ সুধিলে— “বাৰ্মুডা ট্ৰায়েংগলৰ বিষয়ে কেনেকৈ জানিলা? কোনে ক’লে?” 
“কোনেও কোৱা নাই মা। আমি কিতাপ পঢ়ি জানিলোঁ আকৌ।”

ৰূপকে কোৱাৰ লগে লগেই ৰূপাংকীয়েও বৰ উলাহেৰে ক’লে— “মৌচাকত মা। ময়ো পঢ়িছোঁ।” 
“হয় নেকি? বৰ ভাল কথা। এনেবোৰ কথা জানিবৰ বাবেই কিতাপ পঢ়িব লাগে বুজিছা। আজৰি সময়ত মোবাইলত গেম খেলি থকাতকৈ কিতাপ পঢ়িলে বহুত ভাল ভাল কথা জানিব পাৰিবা। তোমালোকৰ লগৰীয়া সকলকো গেম খেলি থকাতকৈ কিতাপ পঢ়িবলৈ ক’বা দেই।”— মাকে উৎসাহ দি ক’লে।

![ৰহস্যময় হ্ৰদ](images/posts/rahasyamoi-hrad-02-1024x576.webp)

এৰা, মাকেই ঠিকেই কৈছে। ৰূপকৰ লগৰ হিমাংশুৱে মোবাইলত কিমান যে গেম খেলি থাকে। নতুন নতুন গেম উলিয়াই খেলি খেলি তাক কয়হি। ৰূপকে ভাবিলে, হিমাংশুক বাৰ্মুডা ট্ৰায়েংগলৰ বিষয়ে ক’ব লাগিব।

কি যে আচৰিত এই বাৰ্মুডা ত্ৰিভুজটো! ই উত্তৰ আটলাণ্টিক মহাসাগৰৰ পশ্চিম অংশৰ এক অঞ্চল, য’ত ৰহস‍্যজনকভাৱে কেইবাখনো বিমান আৰু জাহাজ নাইকিয়া হৈছিল। আনকি অতি আচৰিত যে ইয়াৰ ওপৰেদি চৰাই উৰি গ’লেও হঠাৎ নাইকিয়া হৈ পৰে। কি কাৰণত এনে হয় ইয়াৰ কাৰণ বিজ্ঞানে সন্ধান কৰি আছে যদিও আজিলৈকে সঠিক উত্তৰ পাবলৈ সক্ষম হোৱা নাই। চুম্বকীয় শক্তিৰ ফলত এনে পৰিঘটনা হয় বুলি মানুহে অনুমান কৰিছিল আৰু কৰি আহিছে।

ৰূপকে যেতিয়া হিমাংশুক বাৰ্মুডা ট্ৰায়েংগলৰ বিষয়ে ক’লে, সি অতি আচৰিত হৈ মুখ মেলি তধা লাগি শুনিলে আৰু ৰূপকক সুধিলে— “চুম্বকে লোহাকহে আকৰ্ষণ কৰে। চৰাইক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ চৰাইৰ গাত কিবা লোহা থাকে নেকি?” 
ৰূপকে ক’লে— “কথাটো ময়ো বুজি পোৱা নাই। চৰাইক বাৰু কেনেকৈ আকৰ্ষণ কৰিব পাৰে!”

<figure>
![বাৰ্মুডা ট্ৰায়েংগল](images/posts/rahasyamoi-hrad-04-1024x576.webp)
<figcaption>
- বাৰ্মুডা ট্ৰায়েংগল | ছবি: ৱিকিমিডিয়া কমন্স
</figcaption>
</figure>

ইমান সময়ে ৰূপক আৰু হিমাংশুৰ কথা শুনি থকা ৰূপাংকীয়ে মাত লগালে— “আমাৰ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলতো যে বাৰ্মুডা ত্ৰিভুজৰ দৰে এটা ৰহস্যময় হ্ৰদ আছে, গম পোৱানে বাৰু? অৰুণাচলত থকা হ্ৰদটোত জীৱ-জন্তু নামিলেই নাইকিয়া হৈ যায়।”

হিমাংশু আকৌ আচৰিত হ’ল। সি ৰূপকক সুধিলে— “অৰুণাচলতো আছে নেকি?” 
“অঁ। বাৰ্মুডা ত্ৰিভুজৰ দৰে এই হ্ৰদটো ৰহস্যময়।”— ৰূপকে এজন জ্ঞানী মানুহৰ দৰে উত্তৰ দিলে। 
“অৰুণাচলৰ ক’ত আছে?”— হিমাংশুৱে সুধিলে। 
“ম‍্যানমাৰ সীমান্তত।”— ৰূপাংকীয়ে লগে লগেই উত্তৰ দি দিলে। 
“আমি চাবলৈ যাব পাৰিমনে?”— হিমাংশুৱে সুধিলে। 
“পাৰিম চাগে। ডাঙৰ হ’লে আমি দুয়োটা যাম দে।”

ৰূপকে হিমাংশুক তেনেকৈ কোৱা শুনি ৰূপাংকীৰ ঠেহ লাগিল। তাই মুখখন ওফোন্দাই ঠেনঠেনিয়া মাতেৰে ক’লে— “তোমালোক দুটা যে যাবা, মোক মানে নিনিয়া?”

ৰূপাংকীৰ কথাত সিহঁতে ইটোৱে সিটোলৈ চালে। ৰূপকে তাইৰ ঠেহ ভঙিবলৈ ক’লে— “তোক আকৌ কিয় নিনিম? মোতকৈ তইহে ভালকৈ জান হ্ৰদটোৰ বিষয়ে। তোক নিনিলে দেখোন আমি হেৰাই থাকিম।”

ৰূপাংকীৰ মুখত হাঁহি বিৰিঙিল। তাই বৰ উলাহেৰে কৈ গ’ল— “জানা হিমাংশু দা, অৰুণাচলৰ চাংলাং জিলাত এই হ্ৰদটো আছে। বহুতে কয় ভাৰতৰ ৰহস‍্যাবৃত পৰ্যটনস্থলীৰ অন‍্যতম অৰুণাচলৰ নাৱাং য়াং (Nawang Yang) হ্ৰদ বা ‘লেক অৱ নো ৰিটাৰ্ন’। এই হ্ৰদটোত বহুত মানুহ হেৰাইছে। আৰু কি জানা, এই হ্ৰদক লৈ বহুত কাহিনী আছে।”

<figure>
![লেক অৱ ন’ ৰিটাৰ্ন ৰহস্যময়হ্ৰদ](images/posts/rahasyamoi-hrad-03-1024x576.webp)
<figcaption>
- লেক অৱ ন’ ৰিটাৰ্ন | ছবি: ৱিকিমিডিয়া কমন্স
</figcaption>
</figure>

ৰূপাংকীৰ কথা শুনি হিমাংশুৰ ভয়েই লাগিল। সি ভয়ে ভয়ে ক’লে— “এ… হয় নেকি! তালৈ গ’লে আকৌ আমিও হেৰাম নেকি?” 
“ইস্ আমি কিয় হেৰাম? আমি হ্ৰদটোৰ একেবাৰে ওচৰলৈ নাযাওঁ নহয়। দূৰৰ পৰাহে চাম।”

ৰূপাংকীৰ কথা শুনি ৰূপকে ক’লে— “এতিয়া হ’ব দে। প্ৰথমে আমি ভালকৈ পঢ়ি-শুনি ডাঙৰ হৈ লওঁ। নাৱাং য়াং হ্ৰদটোৰ বিষয়ে ভালদৰে জানিবলৈ হ’লে কিতাপ পঢ়িব লাগিব। তাৰ পাছতহে তালৈ যোৱাটো ভাবিব লাগিব হিমাংশু।”

ৰূপকৰ কথা শুনি কেইমুহূৰ্তমান নিৰৱে থাকি হিমাংশুৱে মাত লগালে— “মই আৰু মবাইলত গেম নেখেলোঁ ৰূপক। দেউতাক ক’ম কিতাপ আনি দিবলৈ। আজিৰে পৰা গেম খেলা সময়খিনি কিতাপ পঢ়িম। তেতিয়া তোমালোকৰ দৰে বহুত কথা জানিব পাৰিম।”

ৰূপাংকীয়ে সেই মাহৰ মৌচাক আৰু সঁফুৰা দুখন আনি হিমাংশুক দেখুৱালে। সি মৌচাকত অকনিহঁতে অঁকা ছবিবোৰ দেখিলে আৰু মনতে ভাবিলে সি সিদিনা অঁকা ছবিখনো মৌচাকলৈ পঠিয়াই দিব!

_লেখকৰ ঠিকনা: মাতু হাজৰিকা, সূৰ্যপুৰ তিনিআলি, পাভৈ পথ, বিশ্বনাথ চাৰিআলি-৭৮৪১৭৬_

ৰহস্যময় হ্ৰদ


ৰমেন ছাৰে আজি শ্ৰেণীত সুধিলে,  
থলুৱা মাছৰ নাম কোনে কোনে জানে?

গীতা আৰু ৰীতা একলগ হৈ  
থিয় দিলে হাঁহি মাৰি উত্তৰ দিবলৈ।

ছাৰে লগে লগে গীতাক ক’লে—  
“কচোন আই, কি আছে উত্তৰ দিবলে?”

গীতাই তপৰাই ক’লে— “ৰৌ, বৰালি,  
ভকুৱা, চিতল, ইলিচ, শিলঘঁৰিয়া, মালি।”

ছাৰে এইবাৰ ৰীতালৈ চালে  
ৰীতাৰো উত্তৰ সোনকালে পালে।

![](images/posts/thalua-mach-01.webp)

“মিৰিকা, পাভ, তোৰা, বটীয়া আৰু কুঢ়ি”—  
নিমিষতে কৈ গ’ল পলম নকৰি।

মৃগেনও থিয় হৈ উত্তৰ দিলে—  
দেউতাকে আজি হেনো মোৱা মাছ কিনিলে।

“লাচিম, ভাঙন, শিঙী, শিঙৰা, কুঁচিয়া  
মাগুৰ, চেলকনা, কৰতী, বৰিয়লা।”

এইকেইটা মাছৰ নাম সি যোগ দিলে  
মাছৰ তালিকাখন দীঘল হৈ আহিলে।

হীৰকেও যোগ দিলে আৰু কিছু নাম  
মাছৰ নাম বেছিকৈ তেহে আমি পাম।

“চেঙেলী, গৰৈ, পুঠি, নাৰ, খলিহনা  
শাল, শ’ল, চেঙা, বাত, ডঁৰিকনা।”

মাছৰ নামবোৰ শুনি ছাৰে সন্তোষ পালে  
আৰু কোনোবাই জানে যদি ক’বলৈ ক’লে।

ছাৰৰ নিৰ্দেশ শুনি বীণা থিয় হ’ল  
“কাৱৈ, গেদগেদী” বুলি নাম কৈ গ’ল।

“গংগাটোপ, ৰূপহী, মাগুৰ, ৰূপচন্দা  
বামী, আঁৰি, ভাঙন, কঁকিলা, বালিচন্দা।”

![](images/posts/thalua-mach-03.webp)

ছাৰেও দুটামান মাছৰ নাম ক’লে  
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়েও জানি বৰ ভাল পালে।

“নাদনী, পাটীমূতুৰা আৰু পিঠিয়া  
হাৰভাগী, চেং, গাগল, ভেচেলি, নেৰিয়া।”

মাছৰ নামবোৰ ছাৰে লিখি থ’বলৈ ক’লে  
বৈজ্ঞানিক নামবোৰো বিচাৰি উলিয়াবলৈ দিলে।

মজাৰ ঘৰুৱা-কাম পাই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে ফূৰ্তি পালে  
নতুন জ্ঞানৰ দিশে এখোজ আগুৱালে।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিশিখা দত্ত, শান্তি পথ, আৰ জি বৰুৱা ৰোড, গুৱাহাটী-৭৮১০২৪_


থলুৱা মাছৰ নাম

<center>
(গ্ৰীচদেশৰ সাধুকথা)
</center>

ম
ৰমৰ অকণিহঁত, তোমালোকে সকলোৱে নিশ্চয় মকৰা দেখিছা। ঘৰৰ বেৰত ইমান সুন্দৰকৈ জাল গোঁঠে, সেয়াও নিশ্চয় মন কৰিছা। এই মকৰাৰ কেনেকৈ জন্ম হ’ল, গ্ৰীচদেশত সেই বিষয়ে এটা সুন্দৰ কাহিনী আছে। সেই কাহিনীটো তোমালোকৰ আগত ক’বলৈ লৈছোঁ। তোমালোকে নিশ্চয় ভাল পাবা।

![মকৰাৰ জন্মকথা](images/posts/makarar-janma-04-1024x576.webp)

পুৰণি কালত গ্ৰীচদেশত মাৰিয়া নামে এজনী ছোৱালী আছিল। তাই খেল-ধেমালি কৰি অকণো ভাল পোৱা নাছিল। তাইৰ এখন তাঁতশাল আছিল আৰু গোটেই দিনটো তাঁতশালখনতে বহি ধুনীয়া ধুনীয়া কাপোৰ বৈ উলিয়াইছিল। কাপোৰবোৰ ইমান কোমল আছিল যে এবাৰ চুই চালে বাৰে বাৰে চুই থাকিবলৈ মন যায়। মানুহৰ মুখে মুখে তাইৰ গুণ-গান বিয়পি পৰিল। পিছে এই প্ৰশংসাবোৰে মাৰিয়াক অহংকাৰী কৰি তুলিলে। তাই তাঁতশালত বহি ভাবিবলৈ ধৰিলে— মোৰ দৰে ইমান কোমল কাপোৰ হয়তো আৰু কোনেও ব’ব নোৱাৰে, আনকি দেৱী এথেনাইও মোৰ দৰে সূতা কাটি তাঁত ব’ব নোৱাৰিব কিজানি! এইদৰে ভবা-গুণা কৰি থাকোঁতেই মাৰিয়াই দেখিলে, তাইৰ সন্মুখত খুব সুন্দৰ আৰু তীক্ষ্ণ চকুৰ এগৰাকী মহিলা ৰৈ আছে।

মাৰিয়াই তেওঁক দেখি সুধিলে— “কোন তুমি? কি নাম তোমাৰ?” 
মহিলাগৰাকীয়ে খুব শান্তভাৱে ক’লে— “মাৰিয়া, মই বতাহৰ ৰাণী এথেনা। তোমাৰ কাপোৰ বোৱাৰ গুণ-গান শুনিয়েই মই তোমাৰ ওচৰলৈ আহিছোঁ। তুমি ভাবা নেকি— তুমি মোতকৈ বেছি সুন্দৰ কাপোৰ ব’ব পাৰা বুলি?” 
“নিশ্চয়, মই ভাবোঁ।”— এই বুলি মাৰিয়াই গৰ্বৰে উত্তৰ দিলে। “মই ক’ম যে তুমি মোৰ দৰে সুন্দৰ কাপোৰ নিসন্দেহে ব’ব নাজানা।”— আকৌ এবাৰ মাৰিয়াই ক’লে।

মাৰিয়াৰ কথা শুনি দেৱীৰ বহুত খং উঠিল, তেওঁ ক’লে— “হ’ব তেতিয়া হ’লে, আমি দুয়ো নিজৰ নিজৰ তাঁতশালত কাপোৰ ব’ম আৰু আমাৰ ভিতৰত কাৰ কাপোৰ ভাল হৈছে সেয়া বিচাৰ কৰিব ভগৱান জিউচে। তেওঁ যদি তোমাৰ কাপোৰখন মোৰখনতকৈ ভাল বুলি কয়, মই কাপোৰ বোৱা বন্ধ কৰি দিম আৰু যদি মোৰখন ভাল বুলি কয়, তেতিয়া হ’লে তুমি চিৰদিনলৈ কাপোৰ বোৱা বন্ধ কৰি দিব লাগিব।” 
“মই ৰাজী।”— মাৰিয়াই ক’লে ।

![মকৰাৰ জন্মকথা](images/posts/makarar-janma-01-1024x576.webp)

মাৰিয়াই এজোপা গছৰ তলত আৰু এথেনাই আকাশত কাপোৰ ব’বলৈ আৰম্ভ কৰিলে আৰু ভগৱান জিউচে ডাৱৰৰ আঁৰত বহি সেয়া চাই থাকিল।

প্ৰথমতে মাৰিয়াৰ কাপোৰ বোৱা শেষ হ’ল। তাইৰ কাপোৰখন দেখি ভগৱান জিউচ চিঞৰি উঠিল— “অপূৰ্ব! এনে কোমল আৰু সুন্দৰ কাপোৰ মই আজিলৈকে দেখা নাই। ৰংটো বৰ সুন্দৰ।”

মাৰিয়া অহংকাৰত ওফন্দি উঠিল, তাই ভাবিলে— “মোৰ দৰে কাপোৰ কেতিয়াও দেৱী এথেনাই ব’ব নোৱাৰে।” ইফালে দেৱী এথেনাই সূৰুযৰ পৰা কিৰণ আৰু ডাৱৰৰ পৰা সূতা আনি ফুল, নদ, নদীৰ ছবি তুলি ইমান সুন্দৰ কাপোৰ বৈ দিলে যে জিউচে দেখাৰ লগে লগে এথেনাক বিজয়ী ঘোষণা কৰিলে।

মাৰিয়াই এথেনাই বোৱা কাপোৰখন দেখি বৰ লাজ পালে আৰু দুহাতেৰে মুখ ঢাকি কান্দিবলৈ ধৰিলে। তাই ভাবিলে, তাইতো এতিয়া আৰু কেতিয়াও তাঁত ব’ব নোৱাৰিব, কেনেকৈ জীয়াই থাকিব! লগে লগে দেৱী এথেনাই মাৰিয়াৰ মনৰ কথা জানিব পাৰি ক’লে— “তুমি যে সূতা কাটি কাপোৰ ব’বলৈ নেপালে জীয়াই থাকিব নোৱাৰা, মই জানো। কিন্তু তুমি মানুহ হৈ থাকিলে এই কাম কেতিয়াও কৰিব নোৱাৰিবা, গতিকে মই তোমাৰ কামটো চলাই নিবলৈ সহায় কৰিম।” এই বুলি কৈ এথেনাই হাতত থকা শলাডালেৰে মাৰিয়াক স্পৰ্শ কৰিলে। লগে লগে মাৰিয়া এজনী মকৰাত পৰিণত হ’ল। মকৰাজনী উৰি গৈ হাবিত সোমাই আনন্দমনে জাল গুঁঠিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে।

![মকৰাৰ জন্মকথা](images/posts/makarar-janma-03-1024x576.webp)

এইদৰে মকৰাৰ জন্ম হ’ল বুলি গ্ৰীচ দেশৰ মানুহে বিশ্বাস কৰে। তেওঁলোকৰ মতে, সেয়েহে আজিও মকৰাই ধুনীয়া জাল গুঁঠি থাকে।

মাৰিয়াই নিজকে শ্ৰেষ্ঠ বুলি ভাবি থকা কথাৰ বাবেই তাইৰ পতন হ’ল, সেয়েহে এষাৰ কথা সদায়ে মনত ৰাখিবা— ‘অহংকাৰেই অধঃপতনৰ মূল’। আমি নিজৰ গুণ বা বৈশিষ্ট্যক লৈ কেতিয়াও অহংকাৰ কৰিব নালাগে।

_লেখকৰ ঠিকনা: ঝৰ্ণালী শৰ্মা বৰকটকী, তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদ, তেজপুৰ_

মকৰাৰ জন্মকথা

কি
ছুদিনৰ আগৰ কথা। এঘৰ মানুহৰ এটা ঘোঁৰা আছিল। এদিন হাবিত ঘাঁহ খাই থাকোঁতে ঘোঁৰাটোৰ এটা শহাপহুৰ সৈতে চিনাকি হ’ল। কেৱল চিনাকি হোৱাই নহয়, শহাপহু আৰু ঘোঁৰা লাহে লাহে ভাল বন্ধু হৈয়ো পৰিল। কিন্তু লাহে লাহে ঘোঁৰাৰ কামৰ বোজা বাঢ়িল, ফলত হাবিলৈ আহিব নোৱৰা হ’ল। গৃহস্থই কাটি দিয়া ঘাঁহ খাই পেট ভৰাবলগীয়া হ’ল আৰু বন্ধু শহাকো লগ নোপোৱা হ’ল। অৱশ্যে মাজে মাজে শহাই আহি লগ ধৰেহি।

শহা অহাৰ কথাটো মানুহ কেইজনমানে গম পাই শহাটোক মাৰিবলৈ জাল পাতি চোপ লৈ থাকিল। ঘোঁৰাটোৱে সকলো দেখি আছিল। শহাক অহা দেখিয়েই ঘোঁৰাই যেনেতেনে শহাক বিপদৰ আগজাননী দিলে। শহা কোনোমতে বাচিল আৰু সেইদিনাৰ পৰা শহাই ঘোঁৰাক লগ কৰিবলৈ নহা হ’ল। ঘোঁৰাটোৱেও যাবলৈ সুবিধা পোৱা নাছিল।

হঠাৎ মানৱ জাতিৰ মাজত এটা ভয়ংকৰ ৰোগৰ আগমন ঘটিল। মানুহবোৰে সকলো কাম-কাজ এৰি ঘৰৰ ভিতৰতে সোমাই থাকিবলৈ বাধ্য হ’ল। গৃহস্থই ঘোঁৰাক হাবিত ঘাঁহ খাবলৈ এৰি দিলে। সেই সুযোগতে ঘোঁৰাই শহাক বিচাৰি গ’ল। শহাই কিন্তু ঘোঁৰাই বিচাৰি অহা কথাৰ উমান পোৱা নাছিল। সি একান্তমনে দূবৰি বন বিচাৰি খাই আছিল।

দূৰৰ পৰাই শহাক দেখি ঘোঁৰা আৱেগিক হৈ পৰিল। কোনোমতে নিজক সম্বৰণ কৰি ঘোঁৰাই শহাক মাত লগালে— “বন্ধু, ভালে আছানে?”

তেতিয়াহে শহাই ঘোঁৰাক দেখিলে আৰু ক’লে— “অ’ বন্ধু, বহুত দিনৰ মূৰত তোমাক দেখি বৰ ভাল লগিছে। আছোঁ আছোঁ, ভালে আছোঁ। তোমাৰ খবৰ কোৱা।” ইমান দিনৰ মূৰত ঘোঁৰাক দেখি শহাপহুটোও আৱেগিক হ’ল।

![শহাপহু আৰু ঘোঁৰা](images/posts/ghora-saha-02-1024x576.webp)

“মোৰো ভাল বন্ধু। আজি ভালেমান দিন হ’ল বৰ সুখেৰে আছোঁ, গৃহস্থৰ একো কাম কৰিব লগা হোৱা নাই। মোক ঘাঁহ খাবলৈ এৰি দি তেওঁলোক ঘৰৰ ভিতৰতে সোমাই থাকে।”

ঘোঁৰাৰ কথা শুনি শহাই ক’লে— “বন্ধু, মানুহ কাম-বন বাদ দি ঘৰৰ ভিতৰত সোমাই থকা ভকত নহয়। নিশ্চয় কিবা কাৰণ থাকিব লাগিব।” 
“আছে আছে, ডাঙৰ কাৰণ আছে। এটা বেমাৰৰ ভাইৰাছ ওলাইছে। মানুহে নাম দিছে— কোভিড-১৯ অৰ্থাৎ ক’ৰোনা ভাইৰাছ ডিজিজ-২০১৯। গোটেই বিশ্বতে ই মহামাৰীৰ ৰূপ লৈছে। বৰ সাংঘাতিক এই ভাইৰাছটো। এজনৰ পৰা আন এজনৰ গালৈ বিয়পে। আমাৰ ইয়াতো হৈছে। ক’ৰোনা ভাইৰাছৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ গোটেই মানুহবোৰ তলাবদ্ধ হৈ ঘৰতে সোমাই আছে।” 
“এ হয় নেকি? সেয়েহে বাটে-পথে মানুহ দেখা নাই। যি হয়, ভালেই হয় দিয়া। কেইদিনমান আমি শান্তিৰে থাকিব পাৰিম।”

তেনেকৈ ক’লে যদিও শহাই পেটে পেটে বৰ ভয় খালে। সঁচাকৈয়ে যদি মানুহ পৃথিৱীৰ পৰা নোহোৱা হৈ যায়?

“এৰা। পৃথিৱীৰ আন জীৱক মৃত্যুৰ ভয় দেখুওৱা মানুহে নিজেই মৃত্যুৰ ভয়ত ঘৰত সোমাই থাকিবলগীয়া হৈছে। এইটো কম দুখৰ কথানে?”

এনেদৰে বহু সময় দুয়োটাই কথা পাতিলে। ইমান দিনে ক’বলৈ জমা হৈ থকা কথাবোৰ এফালৰ পৰা কৈ গ’ল পৰস্পৰক। এনেকৈ প্ৰায় গোটেই দিনটো ঘূৰি-ফুৰি কোমল কোমল ঘাঁহ খাই খাই কথা পাতিলে।

ঘোঁৰাই তাৰ মাজতে ক’লে— “অৰণ্যৰ আন আন জীৱবোৰকো মানৱ জাতিৰ বিপদৰ খবৰটো দিবা। সকলোৱে কিছুদিন মুকলিকৈ থাকিব পাৰিব। পিছে এটা কথা মনত ৰাখিবা আকৌ,— মানুহ নামৰ প্ৰাণীবিধৰ বিশ্বাস নাই। কেতিয়া আহি অৰণ্যত সোমাবহি, তাৰো ঠিক নাই। গতিকে সদায় চকু কাণ সজাগ কৰি ৰাখিবা।”

বেলি ডুবিবৰ হ’ল। ঘোঁৰাই শহাৰ পৰা বিদায় ল’লে। শহাইও নিজৰ গৃহ অভিমুখে খোজ দিলে। মনতে ভাবিলে— মানুহৰ মাজলৈ পুনৰ স্বাভাবিক পৰিৱেশ ঘূৰি আহক।

কৰোঁতে মানুহে বহু ভুলেই কৰিছে। কিন্তু সেইবুলি শহাই মানুহ জাতিৰ ধ্বংস হোৱাটো কামনা নকৰে। মানুহে প্ৰকৃতিক শত্ৰুজ্ঞান কৰিলেও প্ৰকৃতিয়ে মানুহক শত্ৰুজ্ঞান নকৰে। কথাটো মানুহে বুজিলেই ৰক্ষা।

কথাবোৰ ভাবি ভাবি শহাই নিজৰ খোজৰ গতি বঢ়াই দিলে।

_লেখকৰ ঠিকনা: মাতু হাজৰিকা, সূৰ্যপুৰ তিনিআলি, পাভৈ পথ, বিশ্বনাথ চাৰিআলি-৭৮৪১৭৬_

শহাপহু আৰু ঘোঁৰা


ফুকলীয়া ল’ৰা সি,  
গাঁও এখন পাৰ হৈ কয়—  
পাৰ হৈ আহিছোঁ নদী,  
মাখি এটা মাৰি কয়—  
মাৰি থৈ আহিছোঁ হাতী।

মূঢ়া এটা দাঙিয়েই কয়—  
কৰোঁ গোটেই ঘৰৰে কাম,  
কোনেও আৰু এষাৰো নকবি  
কাম কৰি কৰিয়েই লবেজান।

![ফুকলীয়া ল’ৰা](images/posts/fukaliya-lora-01-1024x576.webp)

এপাঠ পঢ়িলেই যাৰ  
শেষ হৈ যায় গোটেই পঢ়া,  
দুশাৰী লেখিলেই যাৰ  
শেষ হৈ যায় সমস্ত লেখা,  
দেউতাক নেথাকিলে যি ঘৰখনৰ উঠি ৰজা বহি ৰজা,  
চকু কাঢ়া কৰি মাহীয়েকক যি অৰ্ডাৰ দিয়ে আলু ভজা—

তাক নোপোৱা চিনি?  
ৰমেশ দাদাহঁতৰ ঘৰৰ  
সিয়েই পেটমোচা,  
ককাক-আইতাকৰ আদৰৰ পুতলা,  
কেৱল দেউতাকৰ চেকনিৰ আগতহে সি জানিবা  
সদায় চিধা,  
—ফুকলীয়া সি বেচেৰা!


ফুকলীয়া ল’ৰা

এ
জন মানুহৰ এটা গাধ আছিল। গাধটোৰ বয়স হৈছিল, সেয়ে সি বোজা কঢ়িয়াব নোৱৰা হ’ল। মানুহজনে ভাবিলে, ইয়াক বেচি দিয়াই ভাল হ’ব। ভবা মতে কাম। তেওঁ গাধটো বেচিবৰ বাবে দেওবৰীয়া বজাৰলৈ নিবলৈ ওলাল। মানুহজনৰো বয়স হৈছে, গতিকে কণাৰ লাখুটি স্বৰূপ নাতি ল’ৰাটোক বাটত সহায়ৰ বাবে লগত নিবলৈ থিৰাং কৰিলে।

দেওবাৰৰ দিনা ৰাতিপুৱাই তেওঁ নাতিয়েকক লৈ গাধটোক বজাৰত বেচিবলৈ ওলাল। নাতিয়েকে ককাকক গাধটোৰ পিঠিত উঠিবলৈ কৈ নিজে গাধৰ পিছে পিছে খোজ ল’লে। কিছু দূৰ যোৱাৰ পাছত মানু্হজনে বাটৰ কাষৰ পুখুৰীত কাপোৰ ধুই থকা মাইকী মানু্হকেইগৰাকীমানে কোৱা শুনিলে— “মানুহজনৰ কাণ্ডখন চোৱা, ল’ৰাটোৱে খোজ কাঢ়িছে আৰু তেওঁ আৰামত গাধৰ পিঠিত উঠি গৈছে।” কথাষাৰ তেওঁৰ গাত লাগিল। তেওঁ চিন্তা কৰি চালে— কথাষাৰ মিছা নহয়, নাতিটোৱে কষ্ট পাইছে। তেওঁ গাধৰ পিঠিৰ পৰা নামি নাতিয়েকক গাধৰ পিঠিত তুলি দি আগবাঢ়িল। অলপ দূৰ যোৱাৰ পাছত দুজনমান বয়সীয়াল লোকে দৃশ্যটো দেখি ক’লে— “দেখিছানে, এইহেন ৰ’দত ল’ৰাটো আৰামত গাধৰ পিঠিত উঠি গৈছে আৰু বৃদ্ধজনক খোজ কঢ়াই মাৰিছে।”

কথাষাৰ শুনাৰ পাছত নাতিটো গাধৰ পিঠিৰ পৰা নামি আহিল। ককাকক পুনৰ গাধৰ পিঠিত উঠাই বজাৰৰ ফালে ৰাওনা হৈছিলহে, বজাৰৰ পৰা উভতি অহা কেইগৰাকীমান তিৰোতাই আগৰ কেইগৰাকীৰ দৰে কথা শুনালে। মানুহজন উপায়হীন হৈ থিৰাং কৰিলে যে ককা-নাতি দুয়োয়ে গাধৰ পিঠিত উঠি যাব আৰু সেই মতেই দুয়ো গাধৰ পিঠিত উঠি যাবলৈ ধৰিলে।

বজাৰ পোৱাৰ আগত নৈ এখন পাৰ হ’ব লাগে। নৈ পোৱাৰ আগে আগে দুজন বাটৰুৱাই তেওঁলোকক দেখি ক’বলৈ ধৰিলে— “চোৱাচোন, নিৰ্বোধ জন্তটোক কেনে কষ্ট দিছে। পাপে চুব! ডাঙৰীয়া, আগত দলং আছে, গাধটোক সাৱধানে নিব।” বাটৰুৱাৰ কথা শুনি মানু্হজনে উপায় এটা উলিয়ালে। কাষৰ হাবিৰ পৰা বাঁহ এডাল কাটি লগত নিয়া ৰছীৰে গাধটোৰ ঠেং চাৰিটা বন্ধি দুয়ো ওলোমাই লৈ দলঙত উঠিল। দলঙৰ মাজ ভাগতে গাধটোৱে ঠেং আছাৰিবলৈ ধৰিলে, ফলত নাতিয়েকৰ কান্ধৰ পৰা বাঁহডাল খহি গাধটো নৈত পৰি গ’ল। মানুহজনে চেষ্টা কৰিও তাক বচাব নোৱাৰিলে। মনৰ দুখত নাতিয়েকক লৈ তেওঁ ঘৰলৈ উভতি আহিল।

সাধুটোৱে আমাক শিকালে যে আনৰ কথাত পতিয়ন গ’লে মানুহৰ দুৰ্দশা হয়। 
_(পুৰণি সাধুৰ আধাৰত)_

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

গাধ বিক্ৰেতাৰ বিলৈ


শীতকালত সকলোৱে পিন্ধে গৰম কাপোৰ  
তাপমাত্ৰা কমে বাবে ঠাণ্ডা লাগে বৰ  
সূৰ্য-পৃথিৱীৰ দূৰত্ব বাঢ়ে  
ৰ’দৰ তাপ কমি আহে  
এনে সময়ত শৰীৰৰ যতন ল’বলৈ এলাহ নকৰ।

শীতকালত সোৱাদ লগা ফলবোৰ পায়  
কমলা-আপেল কিনিবলৈ যদু বজাৰলৈ যায়  
পচন্দৰ ফলবোৰ কিনি  
ঘৰলৈ লৈ আনি  
ভায়েকৰ লগত ৰ’দ লৈ তৃপ্তিৰে খায়।

শীতকালৰ ৰাতিপুৱাটোক কুঁৱলীয়ে ছানি ধৰে  
বাট-পথবোৰ বহুদেৰিলৈ নেদেখা হৈ পৰে  
কুঁৱলীৰ চাদৰ ফালি  
ৰ’দে দিয়ে হাঁহি মাৰি  
মুকলি বতৰ দেখি মানুহে কাম আৰম্ভ কৰে।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিশিখা দত্ত, শান্তি পথ, আৰ জি বৰুৱা ৰোড, গুৱাহাটী-৭৮১০২৪_


শীতকাল

শি
শুসকলৰ পৃথিৱীখন আমোদজনক আৰু কৌতূহলেৰে পূৰ্ণ। কিবা এটা নতুন কথা জনাৰ; নতুন বস্তু, নতুন প্ৰাণী এটা দেখাৰ আশাই সিহঁতক কৌতূহলী কৰি তোলে। বিশেষকৈ অসুৰ, দৈত্য-দানৱ আদিৰ প্ৰতি সিহঁতৰ মন সদায়ে আকৰ্ষিত হৈ থাকে। তেনে এক কাহিনীৰে ৰচিত এখন গ্ৰন্থ— ‘মোহিনী আৰু অসুৰ’।

অতি কম পৃষ্ঠাৰ এইখনি গ্ৰন্থৰ কাহিনী অনুসৰি, এখন গাঁৱত ভষ্মাসুৰ নামৰ এটা অসুৰ আছিল। অসুৰ মানে কিম্ভূত-কিমাকাৰ এক ৰূপ, দেখিলে ভয় নলগাকৈ থাকিব নোৱাৰে। সি থাকে এটা গুহাত। মানুহক ভয় দেখুৱাই ভাল পোৱা ভষ্মাসুৰৰ কোনো বন্ধু নাই। সি দুটা কামেই কৰে: ভোক নলগালৈকে মানুহক ভয় খুৱাই থাকিব আৰু ভোক লাগিলেই যাকে মন যায় তাকেই ভোজন কৰিব। তদুপৰি তাৰ এক যাদুকৰী ক্ষমতা আছিল, সেয়া হ’ল তাৰ হাতখন যাৰ মূৰতেই থয়, সি ছাই হৈ যায়। তাৰ এই শক্তিৰ বাবে তাক দেখি সকলোৱে পলাই-পত্ৰং দিয়ে। এই কাৰ্যটোৱে তাক বৰ আনন্দ দিয়ে। ইয়ে তাৰ সমান যে কোনো শক্তিশালী নাই, সেই কথাই তাৰ মনত অহং ভাবৰ সৃষ্টি কৰে।

তাক দেখি ভয় নোখোৱা মানুহ সেই অঞ্চলত কেৱল এগৰাকীয়েই আছে। এজনী সৰু ছোৱালী,— তাইৰ নাম মোহিনী। দেখাত সৰু হ’লেও তাইৰ মনটো ডাঙৰ আৰু সাহসী। আনে ভয় কৰিলেও তাই ভষ্মাসুৰক ভয় নকৰে, তাইৰ মতে এদিন নহয় এদিন তাই তাক মাৰিবই। তাইৰ এই মনোবল দেখি আনে তাইক ঠাট্টা-মস্কৰা কৰে। তাইৰ আইতাকে কোৱা মতে, অসুৰটোৰ গাত হেনো একুৰি হাতীৰ বল, তাই তাক কি কৰিব পাৰিব? কিন্তু তাইৰ আত্মবিশ্বাস ইমান প্ৰবল যে এদিন নহয় এদিন তাক মাৰিবলৈ উপায় বিচাৰি পাব বুলি তাই ভাবে।

মোহিনীয়ে ভষ্মাসুৰক মাৰিবলৈ উপায় চিন্তিবলৈ ধৰিলে। এনেকৈ চিন্তা কৰি কৰি তাই এটা উপায় উলিয়ালে। কিন্তু কাকো তাই এই কথাৰ ভূ নিদিলে। মাথোঁ গাঁওবুঢ়াৰ ওচৰলৈ গৈ তাই ভষ্মাসুৰক মৰাৰ অনুমতি আৰু এযোৰ জুনুকা বিচাৰিলে। তাইৰ আকোৰ-গোঁজালি দেখি গাঁওবুঢ়াৰ লগতে বুঢ়া-মেথাসকলেও সহযোগ কৰিব বুলি কথা দিলে। তাইক অনুমতি দিয়াৰ লগতে তাই বিচৰা জুনুকাও আনি দিলে।

মোহিনীয়ে সাহস কৰি ভষ্মাসুৰৰ গুহা পালেগৈ। তাত উপস্থিত হৈ প্ৰথমবাৰৰ বাবে তাইৰ ভয় লাগিল। তথাপি বুকুত সাহস গোটাই লৈ তাৰ সন্মুখত তাই থিয় হ’ল। তাৰ কিম্ভূত-কিমাকাৰ ৰূপ দেখি মোহিনী আচৰিত হ’লেও কিদৰে তাক বশ কৰিব পাৰি, সেই চিন্তা কৰি তাৰ প্ৰশংসাত পঞ্চমুখ হ’ল। তাইৰ মুখত সি ধুনীয়া বুলি শুনি ভষ্মাসুৰ আনন্দত আত্মহাৰা হল। সি মোহিনীক বিয়া কৰাব খুজিলে। মোহিনীয়েও না নকৰিলে। কিন্তু তাই তাৰ বাবে এটা চৰ্ত দিলে। যদিহে তাই তাৰ লগত বিয়া হ’ব লাগে, সি তাইৰ লগত নাচিব লাগিব। তাইক পাবৰ বাবে সিয়ো নাচিব বুলি কথা দিলে।

কথামতে কাম। মোহিনীয়ে জুনুকা পিন্ধি ভষ্মাসুৰৰ লগত নাচিবলৈ ধৰিলে। এনেদৰে মোহিনীয়ে নাচি নাচি এটা সময়ত নিজৰ হাতখন নিজৰ মূৰৰ ওপৰত দিলে, তাকে দেখি ভষ্মাসুৰেও তাৰ হাতখন মূৰৰ ওপৰত দিলে। তাৰ লগে লগেই ভষ্মাসুৰ পুৰি ছাই হৈ গ’ল।

ভাবিলে আচৰিত হ’বলগীয়া কথা, যিটো কাম এখন গাঁৱৰ মানুহে লগ লাগি কৰিব নোৱাৰিলে, সেই কাম কণমানি মোহিনীয়ে বুদ্ধি আৰু সাহসৰ দ্বাৰা কৰি পেলালে। লগতে প্ৰমাণ কৰি দিলে যে বলতকৈ বুদ্ধিহে শ্ৰেষ্ঠ। বুদ্ধি নথকা বাবে গোটেই গাঁওখন ভষ্মাসুৰৰ অধীনত আছিল। তাইৰ বুদ্ধি আৰু সাহস অথলে নগ’ল। তাই যি প্ৰতিজ্ঞা কৰিছিল, সেয়া তাই পূৰণ কৰিহে এৰিলে।

<figure>
![মোহিনী আৰু অসুৰ](images/posts/mohini-and-the-demon.webp)
<figcaption>
- Mohini and the Demon
</figcaption>
</figure>

সেয়ে, ক’ব পাৰি যে বলতকৈ বুদ্ধি সদায় শ্ৰেষ্ঠ। সেয়ে, আমি যি কৰোঁ, সেই সকলো বুদ্ধিৰে কৰিব লাগে। বুদ্ধিৰে কৰিলে আমাৰ কষ্টও কম হয়, বলেৰে কৰিবলৈ গ’লে আমি অযথা কষ্ট কৰিবলগীয়া হয়। সেয়ে, স্থান-কাল-পাত্ৰ চাই আমি বুদ্ধি আৰু বলৰ প্ৰয়োগ কৰিব লাগে।

**মোহিনী আৰু অসুৰ** 
লেখক: শান্তা ৰামেশ্বৰ ৰাও 
অনুবাদ: প্ৰীতি বৰুৱা 
বিষয়: শিশু-উপন্যাস 
প্ৰথম প্ৰকাশ: ১৯৯৪ চন 
প্ৰকাশক: নেচনেল বুক ট্ৰাষ্ট 
মূল্য: ৪০ টকা

_লেখকৰ ঠিকনা: দিগন্ত বৈশ্য, গাওঁ/ ডাক: শুৱালকুছি, পদ্মৰাম কাকতি পথ, কামৰূপ_

মোহিনী আৰু অসুৰ

‘অ
পৰাজেয়’ শব্দটিৰ অৰ্থ হৈছে যি পৰাজয় বৰণ নকৰে। অৰ্থাৎ পৰাজয়ৰ ওচৰত হাৰ নমনাজনেই অপৰাজেয়। আজি আলোচনা কৰিবলৈ লৈছোঁ কিৰণ তামূলীয়ে ৰচনা কৰা আৰু নেচনেল বুক ট্ৰাষ্টে প্ৰকাশ কৰা ‘অপৰাজেয়’ নামৰ এখনি ৩২ পৃষ্ঠা জোৰা সুন্দৰ শিশু উপন্যাসৰ বিষয়ে।

কাহিনীটোৰ মূল চৰিত্ৰ এজন স্কুলীয়া ছাত্ৰ ৰাণা। এবছৰ আগতে পলিঅ’ হৈ তাৰ এখন ভৰি পঙ্গু হৈ পৰিল, যাৰ বাবে সি এবছৰ ধৰি স্কুললৈ যোৱাৰ পৰা বিৰত থাকিবলগা হ’ল। এতিয়া সি আগৰ দৰে খোজকাঢ়িব নোৱাৰে। ডাক্তৰে তাক এডাল পেং (দুডাল বাঁহত খাজ কাটি তাত ভৰি দি বাঁহ দুডাল হাতেৰে ধৰি খোজ দি যাব পৰা যতন) দিছে, যাতে সি খোজকাঢ়ি যাব পাৰে।

এবছৰৰ মূৰত সি আজি স্কুললৈ যাব, পুৱাৰে পৰা তাৰ মনত বহুত আনন্দ। নতুন সমসাজ (ইউনিফৰ্ম)যোৰ পিন্ধি দেউতাকৰ লগত সি স্কুললৈ গ’ল। তাৰ সকলো ভাল লাগিল, কিন্তু তাৰ মাজতে অলপ বেয়া লাগিল যে সি আগৰ দৰে এতিয়া খোজকাঢ়ি যাব নোৱাৰে। পেং অবিহনে তাৰ জীৱনটো যেন এতিয়া অচল— এই কথা ভাবি সি নকন্দাকৈ থাকিব নোৱাৰিলে। তাৰ দুখত সমভাগী হৈ প্ৰধান শিক্ষককে আদি কৰি শ্ৰেণী কেপ্তেইন, তাৰ লগৰ বন্ধুবোৰ, কণমানি ভাইটি-ভণ্টি — সকলোৱে কান্দিবলৈ বাধা দিয়াৰ লগতে তাক আগবাঢ়ি যাবলৈ উৎসাহ দিলে।

এদিন তেণ্ডুলকাৰ হোৱাৰ সপোন দেখা, সুনীল গাভাস্কাৰ হোৱাৰ সপোন দেখা ৰাণাৰ সপোনবোৰ পূৰণ নহ’ব নেকি, সেই লৈ সি চিন্তিত হ’ল। স্কুলত ক্ৰিকেট খেলৰ অনুশীলন হৈ আছিল। সিয়ো তালৈ গৈ গছ এডালৰ গুৰিত বহি থাকোঁতে কেবাজনো বন্ধু, ভাইটি-ভণ্টি তাৰ ওচৰলৈ আহিল। তেওঁলোকে উৎসাহ দিলে। “সি বেট ল’ব লাগিব, সিহঁত হ’ব ৰানাৰ”— এই কথাবোৰে যেন তাৰ ভাগি যাব খোজা মনটোক আকৌ গঢ়ি তুলিলে। তাৰ হেৰাই যোৱা দিনবোৰ ঘূৰি অহা যেন লাগিল।

ঘৰলৈ আহি সি সেয়ে তাৰ অতি মৰমৰ বেটখন উলিয়াই চাফ-চিকুণ কৰি গালত লগাই চালে। মাকে তাকে দেখি ভয় কৰি চিন্তা কৰিলেও বাপেকে যে তাক নিৰাশ নকৰে, সি সেই কথা জানে। সিদিনা সেই ভাল লগা কথাবোৰ ভাবি ভাবি কেতিয়া যে তাৰ টোপনি আহিল, গমেই নাপালে।

পাছদিনাৰ পৰা সি আগৰ ৰাণাজন হৈ পৰিল। স্কুললৈ গৈ খেলপথাৰৰ কাষত অলপ ঠাই উলিয়াই লৈ নিজৰ বন্ধুকেইজনৰ লগতে সৰু সৰু ল’ৰাকেইজনমানক কিদৰে বেট ধৰিব লাগে, বলিং কৰিব লাগে, ফিল্ডিং কৰিব লাগে, তাৰ অনুশীলনত লাগি পৰিল।

অপৰাজেয়
:----:
![অপৰাজেয় শিশু উপন্যাস](images/posts/aparajeyo-novel.webp)

লাহে লাহে তাৰ দিনবোৰ ভাললৈ আহিল, যিটো কিছুমানে বিচৰা নাছিল। সেয়ে সিহঁতে ‘ৰাণা লেঙেৰা’ বুলি ভেঙুচালি কৰা পোষ্টাৰ এখন স্কুলৰ কাষৰ আম গছজোপাত ওলোমাই তাৰ মনটো ভঙাৰ চেষ্টা কৰিলে। এই ঘটনাই তাক কষ্ট দিলে, যাৰ বাবে সি কেইবাদিনো স্কুল নোযোৱাকৈ থাকিল।

কেপ্তেইন ৰাজুৱে সেই পোষ্টাৰ আঁতৰাই মাকে শিশুক পলিঅ’ ঔষধ খুৱাই থকা পোষ্টাৰ এখন তাত ওলোমাই দিলে। কেৱল সেয়াই নহয়, ৰাজুৱে ৰাণাৰ ঘৰলৈ গৈ তাৰ খবৰ ল’লে, তাৰ পাছত তাক খেলিবৰ বাবে অলপ উলিয়াই আনিলে। ৰাণাক চাইকেলত উঠাই তাৰ ঘৰলৈ লৈ আনি তাৰ দেউতাক, ৰাজু আৰু ৰাণা তিনিও কিছু সময় খেলিলে। কিছু সময় খেলাৰ পাছত চাহ খোৱা সময়তহে ৰাণাই দেখিলে যে ৰাজুৰ দেউতাকৰ ভৰি এখন নাই! এখন নকল ভৰিৰ সহায়তে তেওঁ সকলো কৰিব পাৰে। এই দৃশ্যই তাক অধিক উৎসাহী কৰি তুলিলে।

এনেকুৱা নানান সাহস, উৎসাহ, প্ৰেৰণা বুটলি ৰাণা লাহে লাহে বহুত সাহসী হৈ পৰিল, আগৰ দৰে সি খেলত অংশগ্ৰহণ কৰি স্থান বুটলিবলৈও সক্ষম হ’ল। কেৱল সেয়াই নহয়, ৰাজুৰ দেউতাকে বিশেষভাবে সক্ষমসকলৰ বাবে আয়োজিত গুৱাহাটী নেহৰু ক্ৰীড়া মহোৎসৱত অংশ গ্ৰহণ কৰিবলৈ ৰাণাক অনুপ্ৰাণিত কৰিলে।

তিনিদিন অনুশীলন কৰাৰ পাছত খেল আৰম্ভ হ’ল। এখন-দুখনকৈ প্ৰতিখন খেলত জিকি অসম দলে ফাইনেল পালে। ফাইনেল খেল উদ্বোধন কৰিবলৈ আহিল শচীন তেণ্ডুলকাৰ। ৰাণা হৈছিল অসম দলৰ কেপ্তেইন। ইমান ওচৰৰ পৰা শচীন তেণ্ডুলকাৰৰ লগত কথা পাতি ৰাণা আৰু বেছি উৎসাহী হৈ পৰিল। অসম দলক পৰাজয়ৰ পৰা বচাই ৰাণাই আজুৰি আনিলে মেন অৱ দ্য মেচ্ছ (Man of the match)ৰ খিতাপ। তেণ্ডুলকাৰ আৰু সৌৰভ গাংগুলীয়ে ৰাণাক শুভ-কামনা জনোৱাৰ লগতে তেওঁলোকৰ ঘৰলৈ নিমন্ত্ৰণ জনালে। ৰাণা হৈ পৰিল অসমৰ নয়নৰ মণি, বুকুৰ আপোন।

শাৰীৰিক প্ৰতিবন্ধকতাকো নেওচি ৰাণাই নিজৰ প্ৰতিভাৰে প্ৰমাণ কৰি দিলে যে সূৰুযৰ পোহৰক এখন কাপোৰে ঢাকি ৰাখিব নোৱাৰে। তাৰ বাবে ঘৰখনৰ পৰাও তেনে উৎসাহ-সাহস-প্ৰেৰণা পাব লাগিব, যিয়ে তেওঁক আকাশ স্পৰ্শ কৰাত সহায় কৰিব।

অপৰাজেয়
:----:
![অপৰাজেয় শিশু উপন্যাস](images/posts/aparajeyo-novel-tamuli.webp)

মুঠতে, কণ কণ শিশুসকলক আগুৱাই নিয়াত ঘৰখনৰ উৎসাহ-সাহস-প্ৰেৰণা অতি দৰকাৰী। এনে উৎসাহ-সাহস-প্ৰেৰণাই সিহঁতৰ হেজাৰ শাৰীৰিক প্ৰতিবন্ধকতাকো নেওচি মানুহ কৰি তোলাত সহায় কৰে। সিহঁত হৈ পৰে— অপৰাজেয়!

**অপৰাজেয়** 
শিশু উপন্যাস 
লেখক: কিৰণ তামূলী 
প্ৰকাশক: নেচনেল বুক ট্ৰাষ্ট 
প্ৰথম প্ৰকাশ: ২০০৪ 
মূল্য: : ৬০টকা

সাহস-প্ৰেৰণাৰ কাহিনী: অপৰাজেয়

প্ৰা
চীন কালৰ পৰাই অসমত দুৰ্গা পূজাৰ প্ৰচলন আছে। ধৰ্মীয় উৎসৱ বাবেই বিভিন্ন শাস্ত্ৰীয় ব্যাখ্যা, পৌৰাণিক কাহিনী, ৰীতি-নীতি, পৰম্পৰা ইয়াৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে। ‘দুৰ্গ’ শব্দই দৈত্য, কুকৰ্ম, শোক-দুখ, মহাভয়, অতিৰোগ আদিক বুজায়। ‘আ’-কাৰৰ অৰ্থ— নাশক। অৰ্থাৎ যি দেৱীয়ে এই সকলোবোৰ নাশ কৰিব পাৰে, তেৱেঁই দুৰ্গা। আনহাতে, দ+উ+ৰ+গ+আ=দুৰ্গা, ইয়াত দ শব্দৰ অৰ্থ দৈত্য নাশক, উ-কাৰৰ অৰ্থ বিঘিনি নাশক, ৰ— ৰোগ নাশক, গ— পাপ নাশক, অ— ভয় বা শত্ৰু নাশক। গতিকে দেখা যায় যে যিমানবোৰ অশুভ শক্তি আছে, সেই সকলোবোৰৰ বিনাশকাৰী হৈছে দেৱী দুৰ্গা। যুগে যুগে হিন্দু ধৰ্মৰ শাক্তপন্থী লোকসকলে দেৱী দুৰ্গাক সমাজৰ পৰা অপায়- অমংগল, বিভেদকামী শক্তিক নাশ কৰিবৰ বাবেই আৰাধনা কৰি আহিছে।

দুৰ্গা পূজা চাৰি দিন ব্যাপী হয়। দুৰ্গা পূজাৰ প্ৰাৰম্ভিক অৱস্থাটো হৈছে— ‘বোধন’। ‘বোধন’ শব্দৰ অৰ্থ হৈছে জাগ্ৰত কৰা বা জগোৱা। ষষ্ঠীৰ দিনা ‘বিল্ব বোধন’-এৰে দেৱী পূজাৰ আৰম্ভ কৰা হয়। দেৱী পূজাৰ আগেয়ে বেলগছত পূজা কৰি দেৱীক জগাই তোলা হয়। অৰ্থাৎ বেলগছ হৈছে শক্তিৰ প্ৰতীক, বেলপাতৰ আকৃতি ত্ৰিশূলসদৃশ। যুৰীয়া বেলত দেৱীৰ শক্তি সংস্থাপন কৰা হয় বাবে ইয়াক বেলবোধন বোলে।

সপ্তমীৰ দিনা দেৱীক আহ্বান কৰি কলগছত স্থাপন কৰি দেৱী পূজাৰ আৰম্ভণি কৰা হয়। এই মহা সপ্তমীৰ দিনা যুৰীয়া বেলৰ লগতে নৱপত্ৰিকাৰে দেৱীৰ ৰূপ-সংস্কৃতিৰ পূজা কৰা হয়। এই নৱপত্ৰিকাত নবিধ শস্য, যেনে— কলগছ, মানকচু, হালধি, ধান, জয়ন্তী ফুলৰ গছ, ডালিম, অশোক, বগা অপৰাজিতা আৰু বেল থাকে। এই নবিধ দ্ৰব্য হালধীয়া সূতাৰে কলপুলিত বান্ধি তাত অপৰাজিতা ফুলৰ লতাৰে মেৰিয়াই দি তাৰ ওপৰত ৰঙা পাৰিৰ শাৰীৰে ন- কইনাৰ দৰে দীঘল ওৰণিৰে ঢাকি ৰখা হয়। এয়াই হৈছে ‘নৱ পত্ৰিকা’।

হিন্দু বিধিমতে ঘট স্থাপন কৰি কৰা পূজাত পঞ্চপল্লৱ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই পঞ্চপল্লৱ হৈছে— আম, আঁহত, বৰ (বট), জৰি আৰু যজ্ঞডিমৰুৰে সৈতে পাঁচবিধ গছৰ সমষ্টি। পঞ্চপল্লৱ ঘট স্থাপন কৰোঁতে ঘটৰ সোঁমাজত আমৰ ঠালি দি তাৰ আশে-পাশে আন চাৰিবিধৰ ঠালি দিয়া হয়। পঞ্চপল্লৱ পঞ্চদেৱতাৰ নামত অৰ্পণ কৰা হয়। পঞ্চদেৱতা হৈছে— সূৰ্য, গণেশ, দুৰ্গা, শিৱ আৰু বিষ্ণু। তদুপৰি প্ৰতিটো ডালতে পাঁচখিলাকৈ পাত থাকিব লাগে বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। দুৰ্গা পূজাত ঘট স্থাপন কৰোঁতে ঘটৰ পানীত ধান, শিলিখা আৰু কঁঠাল গছৰ পাতো দিয়া হয়।

![প্ৰকৃতি দুৰ্গোৎসৱ দুৰ্গা পূজা](images/posts/trees-1024x576.webp)

হিন্দু শাস্ত্ৰ মতে দানৱসকলে যেতিয়া স্বৰ্গ অধিকাৰ কৰি দেৱ-দেৱীসকলক স্বৰ্গৰ পৰা খেদি পঠিয়াইছিল, তেতিয়া তেওঁলোকে এই আঁহত গছৰ তলত আশ্ৰয় লৈছিল বুলি বিশ্বাস আছে। সেয়ে আঁহত গছক পৱিত্ৰ উদ্ভিদ হিচাপে গণ্য কৰি আহিছে। পূজা-পাৰ্বণত ব্যৱহৃত এই গছসমূহে জীৱ জগতৰ অৰ্থনৈতিক দিশত যথেষ্ট অৰিহণা যোগোৱাৰ উপৰিও সেইবোৰ কীট-পতংগ আৰু বিভিন্ন চৰাইৰ আশ্ৰয়স্থল। দেৱ-দেৱীৰ পূজাত পঞ্চপল্লৱ ব্যৱহাৰ কৰা হয় যাতে প্ৰকৃতিৰ বুকুৰ পৰা এই গছসমূহ হেৰাই নেযায়, বহু কাললৈ থাকি পৃথিৱীৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰি সকলো প্ৰাণীৰে মংগল সাধন কৰিব পাৰে। দুৰ্গা পূজাত লাগে বাবেই ভক্তপ্ৰাণ লোকে এই গছ সমূহ সংৰক্ষণ কৰি আহিছে।

প্ৰকৃত ধাৰ্মিকে সদায় ধৰ্মৰ বাহ্যিকতাতকৈ অভ্যন্তৰীণ আৰু দৰ্শনগত, আধ্যাত্মিক দিশটোতহে প্ৰাধান্য দিয়ে। বৰ্তমান পূজাৰ যি বাহ্যিক ৰূপ দেখিবলৈ পোৱা যায়, এই ৰূপে পৰিৱেশ প্ৰদূষিতহে কৰিছে। সেয়ে দুৰ্গা পূজা উদযাপন হ’ব লাগিব মানুহৰ সমন্বয়-সম্প্ৰীতি, সুখ-সমৃদ্ধিৰ উদ্দেশে, সমাজৰ বিকাশ, পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ স্বাৰ্থত।

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, দেৰগাঁও, গোলাঘাট_

দুৰ্গোৎসৱ আৰু বৃক্ষপূজা

ব
বহু পুৰণি দিনৰ কথা। সেই সময়ত বাট-পথবোৰ আজিকালিৰ দৰে সুচল নাছিল। বাৰিষা আহিলেই বৰষুণৰ বাবে বাট-পথবোৰ বোকাময় হৈ পৰে। ঠায়ে ঠায়ে বাটবোৰ পানীত ডুবি থাকে। যাতায়াত কৰাত বৰ অসুবিধা হয়। তেতিয়াৰ দিনত যাতায়াতৰ ব্যৱস্থা আছিল কেৱল জন্তুৱে টনা গৰুগাড়ী, ঘোঁৰাগাড়ী আদিহে। তদুপৰি জন্তুৰ পিঠিত উঠিও মানুহে ইঠাইৰ পৰা সিঠাইলৈ অহা-যোৱা বা বয়-বস্তু অনা-নিয়া কৰিছিল। এতিয়াৰ দৰে যান-বাহন তেতিয়া আৱিষ্কাৰ হোৱাই নাছিল।

সেই সময়ৰে বাৰিষা কালৰ এটা দিনৰ কথা। এজন গাৰোৱানে গৰুগাড়ী এখনত এসোপামান কপাহৰ বস্তা বোজাই কৰি ক’ৰবালৈ নি আছিল। বস্তাবোৰ সৰহ হোৱাৰ বাবে ওজন বৰ বেছি হৈছিল। গাড়ীখন আৰু গৰুহাললৈ চাই সিমানবোৰ বস্তা তাত বোজাই কৰিব নালাগিছিল। কপাহেৰে ভৰা গধুৰ গাড়ীখন গৰুহালে কোনোমতেহে বোকা ৰাস্তাটোৱেদি টানি নি আছিল। গাড়ীখনত গাৰোৱানজনো বহি গৈছিল, কাৰণ নামিলেই যে ভৰিত বোকা লাগিব। গাৰোৱানজনে নিজৰ আৰামটোৰ পিনেহে চাইছিল, গৰুহালৰ কষ্টৰ পিনে চোৱা নাছিল।

এপাকত গাড়ীখনৰ চকাহাল বেছিকৈ বোকা থকা ঠাই এডোখৰত সোমাই পৰিল। তেতিয়া গৰুহালে গাড়ীখন টানিব নোৱাৰি তাতে ৰৈ দিলে। সিহঁতো একো একোটা জীৱহে। দুখ-ভাগৰ সিহঁতৰোতো লাগে! গাৰোৱানে তাকেই নুবুজি খঙত একো নাই হৈ গৰুহালক নিৰ্দয়ভাৱে কোবাবলৈ ধৰিলে।

মাৰৰ কোবত গৰুহালে মৰোঁ-তৰোঁকৈ গাৰ সমস্ত শক্তি প্ৰয়োগ কৰি গাড়ীখন আকৌ টনাত লাগিল। সেইদৰে কিছুদূৰ যোৱাৰ পাছত আকৌ গাড়ীৰ চকাহাল বোকাত বেছিকৈ সোমাই গ’ল। গৰু হালৰ ঠেংকেইটাও বোকাত এনেকৈ সোমাই পৰিল যে সিহঁতে লৰচৰেই কৰিব নোৱৰা হ’ল। যিমানেই সিহঁতে বোকাৰ পৰা ওলোৱাৰ চেষ্টা কৰিলে, সিমানেই বেছিকৈহে তললৈ সোমাই যাব ধৰিলে।

গাৰোৱানজনৰ পিটনেও এইবাৰ কামত নিদিয়া হ’ল। গৰুহালে লৰচৰেই নকৰে। ইপিনে গাৰোৱানজনে নিৰ্দিষ্ট সময়ত গন্তব্য স্থল পাবগৈ লাগে। কপাহৰ বস্তাখিনি তেওঁ নিৰ্দিষ্ট সময়ত নিৰ্দিষ্ট স্থানত পোৱাবগৈ নোৱাৰিলে বহুত লোকচানৰ সন্মুখীন হ’ব লাগিব।

এতিয়াও গন্তব্যস্থান পাবলৈ তিনি মাইলমান বাকী আছেই। কি কৰিব কি নকৰিব তাকে ভাবি-চিন্তি গাৰোৱানজন গাড়ীৰ ওপৰতে বহি ৰ’ল। নাই, কোনো উপায়েই তেওঁৰ মনলৈ নাহিল। হঠাৎ তেওঁ ভাবিলে— ভগৱানৰ বাহিৰে তেওঁক এই বিপদত উদ্ধাৰ কৰোঁতা কোনো নাই। তেওঁকেই প্ৰাৰ্থনা কৰিলে হয়তো এই সংকট কালত তেৱেঁই বোকাৰ পৰা গাড়ীখন উলিয়াই দিবহি।

ভবামতেই কাম। তেওঁ গাড়ীৰ ওপৰতে বহি একান্ত ভক্তি ভাৱেৰে ভগৱানক প্ৰাৰ্থনা কৰাত লাগিল। কিন্তু ভগৱানৰ কোনো সঁহাৰি নাই। তেওঁৰ ওচৰলৈ ভগৱান নাহিল।

কিংকৰ্তব্যবিমূঢ় হৈ তেওঁ ইফালে-সিফালে চাবলৈ ধৰিলে। এপাকত বহু আঁতৰত দেখিলে যে এজন কুলীৰ সাজ পিন্ধা মানুহ তেওঁৰ ফাললৈকে আহি আছে। গাৰোৱানৰ মনটো বৰ ভাল লাগিল। অন্ততঃ সেই মানুহজনকেই গাড়ীখন উঠোৱাত অলপ সহায় কৰি দিবলৈ ক’ব পৰা যাব, গাৰোৱানে ভাবিলে।

মানুহজন আহি ওচৰ পাওঁতে গাৰোৱানজনে মাত লগালে— “মহাশয় মোৰ গাড়ীখনৰ চকা দুটা বোকাত সোমাই গ’ল। বহু চেষ্টা কৰিও উঠাব পৰা নাই। গাড়ীখন উঠাবলৈ আপ্ৰাণ চেষ্টা কৰি কৰি গৰুহালো অৱশ হৈ পৰিল। মই সময়মতে গৈ গন্তব্য স্থানত গাড়ীত থকা কপাহৰ বস্তাখিনি পোৱাবগৈ নোৱাৰিলে বহু লোকচানৰ সন্মুখীন হ’ব লাগিব। গতিকে গাড়ীখন বোকাৰ পৰা উঠোৱাত মোক দয়া কৰি অলপ সহায় কৰি দিবনে?”

তেতিয়া মানুহজনে ক’লে— “হেৰৌ এলেহুৱা জীৱ, কপাহৰ বস্তাৰ লগতে গাড়ীৰ চকা আৰু তোৰ গৰুহাল বোকাত সোমাই আছে আৰু তই গাড়ীৰ ওপৰত আৰামত বহি আছ! নিজে নামি আহি অকণমান ঠেলি-হেঁচি চাবহি পৰা নাই? আহ নামি আহ আৰু এটা চকাত নিজে কান্ধ পাতি চকাটো দাঙি ধৰ, মই আনটো চকা দাঙি ধৰোঁ। দুয়োটাই একেলগে জোৰ দিলে গাড়ীখন সহজতে উঠাব পাৰিম। বিপদৰ সময়ত অকল ভগৱানে সহায় কৰি দিব বুলি ভাবি থাকিব নালাগে। নিজে হাতে-কামে কৰাজনকহে ভগৱানেও সহায় কৰিবলৈ ভাল পায়।”

মানুহজনৰ কথা মতেই গাৰোৱানজন গাড়ীৰ পৰা নামিল আৰু দুয়ো একেলগে বল প্ৰয়োগ কৰি গাড়ীখন সহজতে বোকাৰ পৰা তুলিলে। ইয়াৰ পাছতে মানুহজন থিতাতে অন্তৰ্ধান হৈ পৰিল।

কুলীৰ ৰূপত অহা সেই মানুহজন আচলতে ভগৱান আছিল। কৰ্মবিমুখ গাৰোৱানক শিক্ষা দিবলৈকে কুলীৰ ৰূপত সেই ঠাইলৈ আহিছিল।

_লেখকৰ ঠিকনা: তপন বৰুৱা, বালিজান, চাৰিখেলীয়া, বিশ্বনাথ-৭৮৪১৭২, ফোন- ৯৩৬৫৩৬৭০৬০_

কৰ্মী লোককহে ভগৱানে সহায় কৰে

ম
ৰমৰ মইনাহঁত, আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জৰ্জ ৱাশ্বিংটনে (George Washington, জন্ম: ১৭৩২, মৃত্যু: ১৭৯৯) সৰুতে কি হ’ব খুজিছিল জানানে? তেওঁ নাবিক হ’ব বিচাৰিছিল। তেওঁ নিজৰ ইচ্ছাৰ কথা কৈছিল এনেদৰে— “মই নাবিক হ’ব খোজোঁ। নাবিক হ’লে বহুতো অচিনাকি ঠাইলৈ যাব পাৰিম, আচৰিত বস্তু চাব পাৰিম আৰু সময়ত জাহাজৰ কেপ্টেইন পৰ্যন্ত হ’ব পাৰিম।”

সেই সময়ত তেওঁৰ বয়স আছিল মাত্ৰ চৈধ্য বছৰ। তেওঁৰ ইচ্ছাক ককায়েকহঁতেও সন্মান জনাইছিল। ককায়েকহঁতৰ মতে জৰ্জ নাবিক হ’বলৈ গ’লে অতি সোনকালে কেপ্টেইনৰ পৰা নৌ বিষয়া হ’ব পাৰিব। অৱশেষত ইংলেণ্ড অভিমুখী জাহাজৰ চিনাকি গৰাকী এজনৰ লগত কথা-বতৰা হ’ল। জাহাজৰ গৰাকীয়েও নিৰ্দিষ্ট দিনত ৱাশ্বিংটনক লগত লৈ যাব বুলি কথা দিলে। কিছু লোকে জৰ্জক বাধা দিছিল যদিও তেওঁ হাক-বচন নুশুনি নিজৰ লক্ষ্যত অটল হৈ ৰ’ল।

ইতিমধ্যে জাহাজত যাত্ৰা কৰিবলগীয়া দিনটো আহিল। সকলোৱে তেওঁক বিদায় দিবলৈ আগবাঢ়ি আহিল। জৰ্জে বিদায় ক্ষণত গোট খোৱা সকলোৰে মুখৰ ফালে চালে। চকু ঘূৰাই মাকৰ সজল দুচকু দেখা পাই তেওঁৰ অন্তৰখনে কান্দি উঠিল। মাকে তেওঁক বিদায় দিছে ঠিকেই, কিন্তু মাকৰ অন্তৰে কান্দি আছে!

ঘৰ এৰি নাবিক হ’বলৈ যোৱাত মাকৰ যে সমৰ্থন নাই, সেই কথা জৰ্জে উপলব্ধি কৰিলে। এতিয়া সঠিক সময়ত নিজৰ সন্তানৰ ইচ্ছাক বাধা নিদিয়া মানুহজনীৰ অন্তৰত উজাৰি উঠা দুখে জৰ্জক কাতৰ কৰি তুলিলে। নিজৰ জন্মদাত্ৰীৰ দুখ সহ্য কৰাটো সহজ কথানে? মুহূৰ্তৰ বাবে নীৰৱে থাকি জৰ্জে চিন্তা কৰিলে। তাৰ পাছত তেওঁ লাহেকৈ মাকৰ ফালে ঘূৰি ক’লে— “মা, মই মন সলনি কৰিছোঁ। মই ঘৰতে থাকিম আৰু তুমি ইচ্ছা কৰা মতেই কাম কৰিম।” তেওঁক জাহাজলৈ নিবলৈ অহা ল’ৰাজনক ক’লে যে তেওঁৰ বাবে ৰ’ব নালাগে, তেওঁ নাযায়।

মইনাহঁত, এই নাবিক হ’ব খোজা ল’ৰাজন পাছত আমেৰিকাৰ পিতৃ তথা প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰপতি ৰূপে পৰিচিত হয়।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

জৰ্জ ৱাশ্বিংটন

এ
সময়ত এজন চিকাৰীয়ে এখন হাবিত চিকাৰ ধৰিবৰ বাবে জাল পাতিছিল। তেওঁ জালখন এনেদৰে পাতিছিল যাতে কোনেও ধৰিব নোৱাৰে। জালখনৰ ওপৰত গছৰ ঠাল আৰু পাত পাৰি দিছিল।

এদিন এহাল কপৌ চৰাই উৰি আহি জালত পৰিল। লগে লগে সিহঁত জালখনত লাগি ধৰিলে। বেচেৰা কপৌ চৰাইহালে ইনাই-বিনাই কান্দিবলৈ ধৰিলে। সিহঁতৰ যে জীৱন শেষ, চিকাৰীয়ে যে ধৰি নি খাই পেলাব,— সেই কথা ভাবি ভাবি সিহঁতে উপায় বিচাৰিবলৈ ধৰিলে। এইদৰে থাকোঁতেই সিহঁতে দেখিলে যে অলপ আঁতৰতে এজোপা গছত এটা চৰাই বহি আছে। তাক দেখি কপৌ চৰাইহালে চিঞৰিবলৈ ধৰিলে।

কপৌহালৰ চিঞৰ শুনি চৰাইটো ওচৰলৈ আহিল আৰু ক’লে— ‘বন্ধুহঁত, চিন্তা নকৰিবা। মই কিবা উপায়েৰে তোমালোকক আজি মুকলি কৰিহে এৰিম।’ এইদৰে কৈ চৰাইটো উৰি গ’ল।

![কপৌ আৰু চিকাৰী](images/posts/kopou02-1024x576.webp)

অলপ সময়ৰ পাছতে চৰাইটোৱে তাৰ সমনীয়া সকলোকে লগত লৈ আহি কপৌ চৰাইহালক জালখনৰ সৈতে একেলগে উৰুৱাই লৈ গ’ল আৰু সেই হাবিখনৰ কাষতে থকা নিগনি ককাইক কুটিবলৈ লগাই দিলে। নিগনি ককাইয়ে জালখন কুটি দিয়াৰ লগে লগে কপৌ চৰাইহাল মুকলি হৈ গছৰ ডালত বহিলগৈ আৰু তাহাঁতক সহায় কৰা সকলোকে ধন্যবাদ জনালে আৰু ক’লে— ‘বন্ধুসকল, আজি আমাৰ প্ৰাণ তোমালোকৰ বাবেহে বাচিল । আমি সদায় এনেদৰে মিলিজুলি থাকিম। ইজনে সিজনক বিপদত সহায় কৰিম। তেতিয়া কোনো শত্ৰুৱে আমাৰ অনিষ্ট কৰিব নোৱাৰে।’

ইয়াৰ পাছত সকলোৱে ফূৰ্তি কৰিবলৈ ধৰিলে। ইফালে চিকাৰীয়ে চিকাৰ ধৰিব নোৱাৰি দুখ মনেৰে ঘৰলৈ উভতি গ’ল।

দেখিলানে মইনাহঁত, মিলিজুলি কৰিলে সকলো কাম সহজতে সমাধান হয়। জীৱনত এষাৰ কথা সদায় মনত ৰাখিবা— ‘একতাই পৰম বল’।

_লেখকৰ ঠিকনা: ঝৰ্ণালী শৰ্মা বৰকটকী, তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদ, তেজপুৰ_

চিকাৰী আৰু এহাল কপৌ চৰাই

মু
নুৰ মাক যেতিয়া গোসাঁইঘৰৰ পৰা ওলাই আহিছিল, তেতিয়া মুনুৱে বাহিৰত সৰু টুল এখনত বহি আছিল। সিও আনদিনাৰ দৰে ভিতৰলৈ গৈ সেৱা এটা কৰিলে। তাৰ পাছত সি আকৌ আহি টুলখনতে বহি ৰ’ল। তাৰ মনটো মৰা।

অলপ পাছত মাকে মুনুক এবাটি গাখীৰ আৰু পিঠা এখন দি গ’ল। মুনুৱে কিবা চিন্তা কৰি কৰি সেইখিনি খালে।

“মা, ভোক লাগিছে।”— মুনুৱে চিঞৰি ক’লে। 
“কিয়, গাখীৰ আৰু পিঠা খালাই দেখোন।”— মাকে ভিতৰৰ পৰাই ক’লে।

সি ভিতৰলৈ গ’ল। মাকে তেতিয়া বিছনাত বহি কাপোৰ এখনত ফুল তুলি আছে। সিও মাকৰ কাষতে বহিলগৈ।

“মা, ভোক মোৰ লগা নাই। ভগৱানৰহে ভোক লাগিছে। বৰ বেয়া লাগিছে। ভগৱানে কান্দি আছিল।”— মুনুৱে ক’লে।

মাকে চকু দুটা বহলকৈ মেলি তাৰ ফালে চালে। তেওঁৰ হাঁহি উঠি গ’ল।

“ভগৱানৰ ভোক নালাগে নহয়। ভগৱানৰ দেখোন সকলো আছে।” 
“নহয় মা, ভোক লাগিছে। মোক কৈছে।”— সি আকৌ ক’লে। কিন্তু মাকে তাৰ কথাত বৰ বেছি মন নিদিলে।

পাছদিনাও গাখীৰ আৰু পিঠা খাই উঠি সি মাকক সেইটো কথাই ক’লে। তাৰ পিছদিনাও।

মাকৰ অলপ সন্দেহ হ’ল। “ভগৱানক ক’ত লগ পালা তুমি?”— তেওঁ সুধিলে। 
“চ’কৰ গোসাঁই ঘৰৰ চোতালত। আৰু আমাৰ গোঁসাই ঘৰৰ বাহিৰত মোৰ লগত হাতীত উঠিছিল। বাঁহী বজাই দেখুৱাইছিল। বৰ ভোক লগা বুলি কৈছিল।”

![ভগৱানৰ ভোক শিশু গল্প](images/posts/bhagawanar-bhok3-1024x576.webp)

মুনুহঁতৰ ঘৰৰ সৰু গোসাঁই ঘৰৰ খটখটীৰ দুয়োফালে দুটা পকাৰ হাতী আছে। মুনুৱে সময় পালেই সিহঁতৰ কোনোবা এটাৰ মূৰত উঠেগৈ।

মাকে সেইদিনা কথাটো দেউতাকক ক’লে। দেউতাকে অলপ চিন্তা কৰি ক’লে— “মাহ-প্ৰসাদ অলপ আগবঢ়াব লাগিব। ক’বতো নোৱাৰি কথা বা কি!”

কথা মতেই কাম। চ’কৰ গোঁসাই ঘৰত এক আধ্যা পুথি পঢ়োৱা হ’ল। ওচৰৰ মানুহখিনিয়ে চাহ-নিমকি আৰু মাহ-প্ৰসাদ খালে।

কিন্তু পাছদিনা মুনুৱে একে কথাবোৰেই ক’লে। ভগৱানৰ বোলে বিৰাট দুখ। কোনেও তেওঁক খাবলৈ নিদিয়ে। পিন্ধিবলৈ বোলে তেওঁৰ ভাল চোলা এটাও নাই!

“কি হৈছেনো ল’ৰাটোৰ, এইবোৰ কথা যে কৈ থাকে? কিবা অসুখ নেকি?”— মাকে দেউতাকক সুধিছিল। তেওঁৰ সঁচাকৈয়ে ভয় লাগিছিল।

“একো নহয় ৰ’বা। চিন্তা কৰিব নালাগে।”— তেনেকৈ ক’লেও দেউতাকে আচলতে নিজেও একো বুজিব পৰা নাছিল।

এদিন তেওঁলোক দূৰৰ এটা মন্দিৰলৈ গ’ল আৰু সকলোৰে মংগল কামনা কৰি পূজা এভাগ আগবঢ়াই আহিল।

কিন্তু সেইদিনা নিশাও মুনুৱে ক’লে যে ভগৱানৰ বৰ দুখ আৰু তেওঁ বৰ ভোকত আছে। মাক-দেউতাকৰ চিন্তাও বাঢ়ি গ’ল।

“ভগৱান দেখিবলৈ কেনেকুৱানো মুনু?”— মাকে সুধিছিল। 
“ধুনীয়া। হাতত বাঁহী এটা লৈ থাকে। মূৰত এটা পাখি পিন্ধে। গান গায়, বাঁহী বজায়।”

মুনুৰ কথা শুনি মাক-দেউতাক দুয়োৰে চকুবোৰ বহল হৈ গৈছিল।

দুদিনমান পাছত আগবেলা মুনুৱে তেওঁলোকৰ লগত ওচৰৰে মেলা এখন চাবলৈ গৈছিল। মুনুৰ কাৰণে দুযোৰ ধুনীয়া কাপোৰ কিনিছিল তেওঁলোকে। ঘূৰি আহোঁতে বাটতে দাইল-চাউলৰ বজাৰো কৰিছিল দেউতাকে।

তেওঁলোকে পথাৰৰ মাজেৰে ঘৰলৈ পোনাইছিল। বাটতে জান এটা পৰে। জানটোৰ দলঙৰ কাষতে সৰু জুপুৰি এটা। হঠাৎ মুনুৱে ‘ভগৱান, ভগৱান’ বুলি চিঞৰি জুপুৰিটোৰ কাষলৈ দৌৰ মাৰিলে। মাক-দেউতাকো আচৰিত হৈ তাৰ পিছে পিছে গ’ল।

![ভগৱানৰ ভোক শিশু গল্প](images/posts/bhagawanar-bhok2-1024x576.webp)

“ভগৱান ক’ত মুনু?”— দেউতাকে সুধিলে। 
“ইয়াতে আছিল। তোমালোকক দেখি গুচি গ’ল।”— মুনুৱে দুখ মনেৰে ক’লে।

মাকে চাৰিওফালে চালে। কিন্তু ওচৰত কাকো নেদেখিলে। তেওঁ জুপুৰিটোৰ একেবাৰে কাষলৈ গৈ ভিতৰলৈ চালে। মুনুৰ সমানেই ল’ৰা এটা মজিয়াত বহি আছিল। সি পিন্ধা কাপোৰবোৰ ফটা-ছিটা আৰু বৰ পুৰণি আছিল। কাষতে মাটিত খেৰৰ বিছনা এখনত মানুহ এজনীয়ে শুই শুই কেঁকাই আছিল। সেই অঞ্চললৈ নতুনকৈ অহা মানুহজনীক তেওঁলোকে চিনি পাইছিল। তাই দুবাৰমান তেওঁলোকৰ ঘৰতো কাম কৰিছিলগৈ।

“কি হৈছে তোমাৰ?”— মাকে বাহিৰৰ পৰাই সুধিলে।

মানুহজনীয়ে কেঁকাই কেঁকাই কৈ গ’ল— এমাহমানৰ পৰা তাইৰ কিবা অসুখ হৈছে কাৰণে কাম বিচাৰি যাব পৰা নাই। কোনোমতে মাজে মাজে খুজি-মাগি অলপ কিবা যোগাৰ কৰি আছে। কিন্তু সেইখিনিৰে ভালকৈ খাবলৈ নাটে। বৰ কষ্ট হৈছে সিহঁতৰ।

মুনুৰ মাকৰ বৰ দুখ লাগিল। সৰু ল’ৰাটোৰ শুকান মুখখনলৈ চাই তেওঁৰ বৰ বেয়া লাগিল। মুনুৰ বয়সৰেই হ’ব সি।

মুনুলৈ অনা কাপোৰৰ এযোৰ তেওঁলোকে ল’ৰাটোক দিলে। অলপ চাউল আৰু দাইলো দেউতাকে মানুহজনীক ৰাখিবলৈ দিলে।

সেইদিনাই আবেলি মুনুৰ দেউতাকে ডাক্তৰ এজন আনি তাইক দেখুৱালে। ডাক্তৰজনে লিখি দিয়া ঔষধখিনিও তেৱেঁই কিনি আনি দিলে।

সেইদিনা ৰাতি মুনুৰ মুখৰ পৰা হাঁহি গুচাই নাছিল। বজাৰৰ পৰা অনা নতুন কাপোৰযোৰ কাষত থৈ সি মুখত হাঁহিটো লৈয়েই টোপনি গৈছিল।

পিছদিনা আবেলি মুনুৱে ঘৰৰ গোসাঁই ঘৰৰ কাষতে টুল এখনত বহি আছিল। মাকে তাৰ কাৰণে গাখীৰ এবাটি আৰু পিঠা লৈ আহি দেখে মুনুৱে চকু মুদি মুদি হাঁহি আছে।

![ভগৱানৰ ভোক শিশু গল্প](images/posts/bhagawanar-bhok4-1024x576.webp)

“কি হ’লনো মুনু, আজি দেখোন বৰকৈ হাঁহিছা তুমি?”— মাকে সুধিছিল।

পিঠা এখন হাতত লৈ সি কৈছিল— “ভগৱানে আজি বৰকৈ হাঁহিছে মা। সেই কাৰণে মোৰো হাঁহি উঠিছে।” 
“কিযে কোৱা তুমি মুনু!” 
“ভগৱানে বোলে বহুদিনৰ মূৰত গৰম দাইলেৰে ভাত খালে। আমি দিয়া কাপোৰযোৰো বোলে বৰ ভাল পাইছে। তুমি বৰ ভাল দেই মা। দেউতাও ভাল।”— মুনুৱে হাঁহি হাঁহি উত্তৰ দিলে।

_লেখকৰ ঠিকনা: যশোৱন্ত নিপুণ, বাঙ্গালোৰ, কৰ্ণাটক-৫৬০০৬৭_

ভগৱানৰ ভোক

ম
ৰমৰ অকণিহঁত, আমি স্বনামধন্য ব্যক্তিসকলক তেওঁলোকৰ জন্মদিন, মৃত্যুদিন বা মহৎ কাৰ্য সমাপন কৰা দিনটোত স্মৰণ কৰোঁ, নহয়নে বাৰু? আজি তেনে এজন ব্যক্তিৰ জীৱনাদৰ্শৰ কিছু কথা স্মৰণ কৰোঁ আহাঁ। কিয়নো আমি মহৎ লোকৰ জীৱনীসমূহ অধ্যয়ন কৰোঁ যদিও সকলো কথা মনত নাথাকে। সেয়ে বিদ্যালয়ত বিভিন্ন দিৱস পালন কৰি মহান ব্যক্তিসকলক সন্মান জনোৱাৰ লগতে তেওঁলোকৰ আদৰ্শেৰে অনুপ্ৰাণিত হ’বলৈ চেষ্টা কৰোঁ।

আমাৰ খুব ভাল লগা দিৱস এটাই দুৱাৰত টোকৰ মাৰিছেহি। কি দিৱস বাৰু কোনে ক’বা প্ৰথমে? শিক্ষক দিৱস, নহয়নে বাৰু? স্বাধীন ভাৰতৰ দ্বিতীয়জনা ৰাষ্ট্ৰপতি, পণ্ডিত, দাৰ্শনিক আৰু শিক্ষাবিদ ড° সৰ্ৱেপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণৰ ৫ ছেপ্তেম্বৰৰ জন্মদিনৰ দিনটো সমগ্ৰ ভাৰততে শিক্ষক দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয়।

১৮৮৮ চনত চেন্নাইৰ তিৰুটানি নামৰ ঠাইত জন্মগ্ৰহণ কৰা ৰাধাকৃষ্ণণৰ দেউতাকৰ নাম আছিল সৰ্ৱেপল্লী ‌বীৰস্বামী আৰু মাক আছিল চিদান্মা। প্ৰাথমিক শিক্ষা গাঁৱৰে প্ৰাইমেৰী স্কুলত সমাপ্ত কৰি ১৮৯৬ চনত সুখ্যাতিৰে হাইস্কুলীয়া শিক্ষা, ১৯০৪ চনত এফ এ, ১৯০৬ চনত বি এ আৰু ১৯০৯ চনত দৰ্শন বিভাগত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ভিতৰত সৰ্বোচ্চ নম্বৰসহ স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰে। শিক্ষক হোৱাটো আছিল ৰাধাকৃষ্ণণৰ জীৱনৰ প্ৰধান লক্ষ্য। ১৯০৮ চনৰ পৰা মহীশূৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ দৰ্শনৰ অধ্যাপক, ১৯২১ চনত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পঞ্চম জৰ্জ আসনৰ অধ্যাপক, ১৯২৫ চনৰ পৰা ১৯২৮ চনলৈ ‘ইণ্ডিয়ান ফিল’চফিকেল কলেজৰ অধ্যক্ষ হয়। ১৯৩১ চনত ৰাধাকৃষ্ণণে অন্ধ্ৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ উপাচাৰ্যৰ পদ অলংকৃত কৰে।

<figure>
![ড° সৰ্ৱেপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ](images/posts/radhakrishnan-book.webp)
<figcaption>
- ৰাধাকৃষ্ণণৰ কিতাপ
</figcaption>
</figure>

শিক্ষক হিচাপে ড° সৰ্ৱেপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ মাজত অতি জনপ্ৰিয় আছিল। মাতৃভাষা তেলুগুৰ উপৰি ইংৰাজী, সংস্কৃত, হিন্দী, আৰবী, পাৰ্চী, ফৰাচী, স্পেনিছ আদি ভাষাত তেওঁৰ সম্পূৰ্ণ দখল আছিল। ১৯৩৯ চনত ৰাধাকৃষ্ণণে দক্ষিণ আফ্ৰিকালৈ গৈ তাত থকা ভাৰতীয়সকলৰ নৈতিক অধিকাৰ, ভাৰতীয় ঐতিহ্য আদি বিভিন্ন বিষয়ত বক্তৃতা প্ৰদান কৰিছিল। ১৯৪৯ চনৰ পৰা ১৯৫২ চনলৈকে তেওঁ ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰদূত হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে। ১৯৫২ চনৰ পৰা ১৯৬২ চনলৈ দুটা কাৰ্যকালৰ বাবে তেওঁ ভাৰতৰ উপ ৰাষ্ট্ৰপতি হয়। ১৯৬২ চনত ভাৰতৰ দ্বিতীয়জনা ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে। ১৯৫৪ চনত দেশৰ সৰ্ব্বোচ্চ সন্মান ‘ভাৰত ৰত্ন’ৰে ড° ৰাধাকৃষ্ণণ বিভূষিত হয়। তেওঁ এজন মহান দাৰ্শনিক আৰু লেখক হিচাপে বিশ্বৰ সমাদৰ লাভ কৰিছিল।

ড° ৰাধাকৃষ্ণণৰ উল্লেখযোগ্য ৰচনাসমূহ হৈছে— ভাগৱত গীতা, ভাৰতীয় দৰ্শন, গৌতম বুদ্ধ, The Hindu View of Life, Religion and Culture আদি। ‘সময় অমূল্য ধন’— এই কথা উপলব্ধি কৰি অবাবত সময় খৰচ কৰা নাছিল। ছাত্ৰসকলৰ অধ্যয়নেই যে প্ৰধান কৰ্তব্য, সেই কথা তেওঁ গভীৰভাৱে লৈছিল, সেয়ে তেওঁ ‘ভ্ৰাম্যমাণ বিশ্বকোষ’ আখ্যা পাইছিল। এই জন মহান ব্যক্তিয়ে ১৯৭৫ চনৰ ১৭ এপ্ৰিলত ইহলীলা সম্বৰণ কৰে। তেওঁৰ আদৰ্শৰ প্ৰতি সন্মান জনাই ১৯৬২ চনৰ পৰা ৫ ছেপ্তেম্বৰৰ দিনটো শিক্ষক দিৱস হিচাপে পালন কৰি অহা হৈছে।

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, চৰকাৰী অভ্যসন উচ্চ বুনিয়াদী বিদ্যালয়, তিতাবৰ_

ড° সৰ্ৱেপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ: ভ্ৰাম্যমাণ বিশ্বকোষ হিচাপে খ্যাত ব্যক্তিজন

অ
সমীয়া সাহিত্যৰ মহান গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত সত্যনাথ বৰা (জন্ম: ১৮৬০, মৃত্যু: ১৯২৫)ৰ ‘সাৰথি’ এখনি লেখত ল’বলগীয়া গ্ৰন্থ। মানৱ জীৱনৰ দিক-দৰ্শকৰূপী এই গ্ৰন্থখনি চাৰিটা ভাগত ভগোৱা হৈছে। প্ৰথম ভাগত ৮টা, দ্বিতীয় ভাগত ৯টা, তৃতীয় ভাগত ১০টা আৰু চতুৰ্থ ভাগত ৭টা প্ৰবন্ধৰে সৰ্বমুঠ ৩১টা প্ৰবন্ধ এই গ্ৰন্থত সন্নিবিষ্ট হৈছে।

১ম ভাগত মনুষ্য জীৱনৰ লক্ষ্য, বিদ্যা, পুথি অধ্যয়ন,বৰ লোকৰ চৰিত্ৰ অধ্যয়ন, বস্তুবিজ্ঞান অধ্যয়ন, বিশ্ব অধ্যয়ন, দেশ ভ্ৰমণ আৰু চিন্তাৰ বিষয়ে আলোকপাত কৰা হৈছে, যিবোৰৰ যোগেদি মানুহে কিদৰে জীৱনত উদ্গতি কৰি আগুৱাই যাব পাৰিব, তাৰ বহল ব্যাখ্যা আগবঢ়োৱা হৈছে। এই দিশবোৰ মানি চলিলে মানুহে জীৱনত উদ্গতি নকৰাৰ অৰ্থ থাকিব নোৱাৰে।

২য় ভাগত চৰিত্ৰ, দয়া, ন্যায়শীলতা, ক্ৰোধ, লোভ, অহংকাৰ, মিছলীয়া চৰিত্ৰ শুধৰণৰ উপায় আৰু অন্যৰ প্ৰতি ব্যৱহাৰ আদি বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। মানৱ জীৱনৰ উদ্গতিত এইসমূহে সাৰথিৰ দৰে কাম কৰি জীৱনটো আগুৱাই লৈ যায়। উদাহৰণ স্বৰূপে, খং বা ক্ৰোধ এক দুষ্ট প্রবৃত্তি, কিন্তু মানৱ জীৱনত ইয়াৰ প্ৰয়োজনীয়তাও নুই কৰিব নোৱাৰি। সৎভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব জানিলে ই মহৌষধৰ দৰে কাম কৰে।

<center>
<img src="/images/posts/sarathi-satyanath-bora-cover-647x1024.webp" alt="সাৰথি" width="300"/>
</center>

৩য় ভাগত কৰ্ম, শ্ৰম, উৎসাহ, অভ্যাস, ছেগ, হেমাহি, প্ৰতিজ্ঞা, কৰ্তব্য জ্ঞান, ধনৰ ব্যৱহাৰ আৰু ৰাগীয়াল বস্তুৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে। এই আটাইবোৰ দিশৰেই আমাৰ জীৱনত প্ৰয়োজন আছে। এইবোৰৰ ভাল-বেয়া দিশবোৰ আমি নিজে ঠাৱৰ কৰি জীৱনৰ উদ্গতিত তাক হাতিয়াৰ স্বৰূপে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব।

৪ৰ্থ ভাগত সত্যনাথ বৰাদেৱে স্বাস্থ্য, বাসৰ ঠাই, বাসৰ ঘৰ, ভোজন, শয়ন, শৰীৰ আৰু বস্ত্ৰৰ শুদ্ধতা আৰু ব্যায়াম সম্পৰ্কে আলোকপাত কৰিছে। এটি সুন্দৰ স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশ গঢ়ি এটি নিৰোগী জীৱন সজাই তুলিব পাৰিলেহে পূৰ্ণাংগ মানৱ জীৱনৰ অধিকাৰী হৈ জীৱনত উন্নতি কৰিব পাৰি।

‘সাৰথি’ত উল্লেখিত চাৰিটা ভাগৰ প্ৰতিটো প্ৰবন্ধৰ প্ৰতিটো শাৰীয়েই ইমান গুৰুত্বপূৰ্ণ যে সেই সমূহৰ এটা শাৰী বাদ দিও আলোচনা কৰা সম্ভৱ নহয়। তথাপি আমি ইয়াত দুই-এটা প্ৰবন্ধৰ এটি-দুটি বাক্য কবলৈ চেষ্টা কৰিম।

‘সাৰথি’ৰ অন্তৰ্গত প্ৰথম ভাগৰ প্ৰথম প্ৰবন্ধ ‘মনুষ্য জীৱনৰ লক্ষ্য’ত বৰাদেৱে লিখিছে— “সংসাৰত উদ্গতি কৰাই মানুহৰ জীৱনৰ সংকল্প বা লক্ষ্য হোৱা উচিত। কিন্তু কিছুমান মানুহে বিবেচনা কৰে যে নিজৰ অন্ন-জল যুগুত কৰাই উদ্গতিৰ ওৰ আৰু জ্ঞান-বুদ্ধিৰ শেষ কৰ্ম।” অৰ্থাৎ উদ্গতি মানে অন্ন-বস্ত্ৰ-গৃহৰ সা-সুবিধা হ’লে হাত সাবটি বহি থকা নহয়। বৰং কিদৰে সৎভাৱে আৰু কিমান দূৰ আগবাঢ়ি যাব পাৰি, তাৰ বাবে চেষ্টা কৰা উচিত। মনুষ্য জাতিৰ উদ্গতিৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট সীমা নাই, আচলতে লাগি থকাটোৱেই উদ্গতিৰ দুৱাৰ। সেয়ে কোৱা হয়— লাগি থাকিলে মাগি নাখায়।

‘পুথি অধ্যয়ন’ প্ৰবন্ধত বৰাদেৱে লিখিছে— “পুথি অধ্যয়ন বিদ্যা উপাৰ্জনৰ ঘাই উপায়। মূলধন নহ’লে যিদৰে ধন আৰ্জিবলৈ টান, তেনেদৰে পুথি অধ্যয়ন নহ’লে বিদ্যা আৰ্জিবলৈ টান।”

অহংকাৰ সম্পৰ্কে ক’বলৈ গৈ লেখকে কৈছে যে অহংকাৰী মানুহৰ পৰম বিভূতি হৈছে অহংকাৰ, সেয়া অটুট ৰাখিবলৈ সি সদায় চেষ্টা কৰে। অহংকাৰীয়ে কেতিয়াও আনৰ অনুগ্ৰহ মানি ল’বলৈ টান পায়।

তৃতীয় ভাগৰ ‘শ্ৰম’ প্ৰবন্ধত বৰাদেৱে লিখিছে— “শ্ৰমেই হৈছে সিদ্ধিৰ অমোঘ অস্ত্ৰ, কু-চিন্তাৰ পৰম ঔষধ। ই অসাধ্যকো সাধন কৰে। পৰিশ্ৰমী মানুহৰ শ্ৰমেই সুখ।”

ভোজন সম্পৰ্কে ক’বলৈ গৈ লেখকে লিখিছে— “ভোকত ভাত, পিয়াহত পানী; ই নহ’লে কোনেও জীৱন ধৰিব নোৱাৰে। কিন্তু সেয়ে অতিৰিক্ত হ’লে স্বাস্থ্যৰ অপকাৰ কৰে। অতিভোজন ৰোগৰ মূল, এই এটা নীতিবচন। অতিভোজনৰ কাৰণে লোভ। লুভীয়া মানুহে ভাল বস্ত পালে ঠিহাই খায়, জিভাৰ জুতিত স্বাস্থ্যলৈ একেবাৰে পাহৰে।”

মুঠতে ক’ব পাৰি, ‘সাৰথি’ গ্ৰন্থখনি কেৱল এখনি গ্ৰন্থ নহয়, এইখনি মানৱ জীৱনৰ উদ্গতিৰ লগৰী, জীৱনৰ সাৰথি যিয়ে আমাক জীৱনৰ হেজাৰ বিপদ-বিঘিনি, ঘাত-প্ৰতিঘাত দূৰ কৰি সফল হোৱাত সহায় কৰে।

#### সম্পাদকৰ টোকা: 
মইনাহঁত, ‘সাৰথি’ কিতাপখনৰ কপিৰাইট ইতিমধ্যে উকলি গৈছে (কপিৰাইট মানে হৈছে লেখক বা প্ৰকাশকৰ কিতাপখনৰ ওপৰত থকা স্বত্ব। ভাৰতত লেখকৰ মৃত্যৰ ষাঠি বছৰ পাৰ হ’লে কপিৰাইট উকলি যায়, তেতিয়া কিতাপখন সকলোৱে মুকলিভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। কপিৰাইট সম্পৰ্কে বিতংভাৱে এদিন আলোচনা কৰিম।), সেয়েহে কিতাপখন বৰ্তমান ইণ্টাৰনেটত উপলব্ধ হৈ আছে। তোমালোকে বা অভিভাৱকে ইচ্ছা কৰিলে [ৱিকিমিডিয়া কমন্সৰ পৰা ডাউনলোড](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/53/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A6%A5%E0%A6%BF_%28Sarothi%29.pdf) কৰি কিতাপখন পঢ়িব পাৰা।

_লেখকৰ ঠিকনা: দিগন্ত বৈশ্য, গাওঁ/ ডাক: শুৱালকুছি, পদ্মৰাম কাকতি পথ, কামৰূপ_

সত্যনাথ বৰাৰ ‘সাৰথি’: জীৱন বাটৰ লগৰী

মা
নুহ এঘৰত বহুদিনৰ পৰা নিগনি এহালে বাস কৰি আছিল। সিহঁতৰ দুটা পোৱালি আছিল। পোৱালি দুটাৰ নাম আছিল ধুন আৰু ধুনা। মানুহঘৰৰ পাকঘৰত থকা ৱাল আলমাৰিটোৰ ফাঁকতে সিহঁতে সৰুকৈ ঘৰ সাজি লৈছিল। সিহঁত দিনৰ ভাগত শুই থাকে আৰু ৰাতি সাৰে থাকে। দিনত সাৰ পালেও বাহিৰলৈ ওলাই নাযাবলৈ মাক-বাপেকে ধুন আৰু ধুনাক কৈ থৈছে। কাৰণ মানুহে যদি কেনেবাকৈ সিহঁতে তাত ঘৰ সজাৰ কথা গম পায়, তেতিয়া সিহঁতৰ বাবে বিপদ হ’ব।

ৰাতি ধুন আৰু ধুনাক মাক-বাপেকে লগত লৈ ফুৰে। তাকো মানুহ শোৱাৰ পাছত। পাকঘৰত পৰি থকা খোৱা বস্তু বিচাৰি ফুৰে আৰু ঢাকোন মাৰি নোথোৱা বস্তু সিহঁতে মহা আনন্দৰে এফালৰ পৰা খাই ফুৰে। এদিন ধুনে পৰি থকা বিস্কুটৰ টুকুৰা এটা পালে । সি খাই বৰ ভাল পালে আৰু তাৰে অকণমান ধুনাকো দিলে। সিহঁতে সৰু টুকুৰাটো ভগাই খোৱা দেখি মাকে বৰ ভাল পালে। সদায় এনেদৰে মিলা-প্ৰীতিৰে থাকিবলৈ কৈ দুয়োটাকে দুটা চুমা খালে।

ৰাতি ধুন আৰু ধুনাই পাকঘৰত ৰন্ধা-বঢ়াৰ ঘুটক-ঘাটাক শব্দবোৰ শুনি থাকে। মাংস ৰন্ধাৰ আমোলমোল গোন্ধত সিহঁতৰ জিভাৰ পানী পৰে। কোনোমতে ধৈর্য ধৰি মানুহ শোৱালৈ বাট চাই থাকে। মাজে মাজে জুমি জুমি চায় যদিও ধৈর্য নেহেৰুৱায়। কাৰণ মাকে সিহঁতক কৈ থৈছে— ধৈৰ্যৰ ফল সদায় মিঠা বুলি । লাইট অফ হোৱাৰ লগে লগে ধুন আৰু ধুনাৰ মাজত লৰা-ঢপৰা লাগে। মুক্ত মনেৰে ঘৰটোৰ ইটো ৰুমৰ পৰা সিটো ৰুমলৈ সিহঁত দৌৰি ফুৰে।

![ধুন আৰু ধুনা](images/posts/dhun-aru-dhuna-02-1024x576.webp)

মাক সিহঁতৰ লগতেই থাকে। ক’বতো নোৱাৰি, ঘপহকৈ ক’ত কি অঘটন ঘটে! কেতিয়াবা আকৌ সিহঁতে মানুহ শুই থকা বিছনাতো উঠি যায়গৈ। মাকে লৰালৰিকৈ নমাই আনি তেনে নকৰিবলৈ বুজায়। দুষ্টামি কৰিবলৈ সিহঁতক হাক দিয়ে। মানুহে সাৰ পাই সিহঁতক দেখিলে সিহঁতৰে বিপদ হ’ব। খোৱাবস্তুত বিহ মিহলাই থ’বও পাৰে নতুবা সিহঁতৰ ঘোৰ শত্ৰু মেকুৰী পুহিবও পাৰে। গতিকে মাকে কয়— “সদায় সাৱধানে থাকিবা। সাবধানীৰ কেতিয়াও মৰণ নাই।” সিহঁতে মাকৰ কথা মনোযোগেৰে শুনে।

ধুন আৰু ধুনাই বিস্কুটৰ সোৱাদ পাহৰিব পৰা নাই। সেইদিনাৰ পৰা বিস্কুট খাবলৈও পোৱা নাই। সিহঁতে দুয়োটাই মাজে মাজে বিস্কুট বিচাৰি বিস্কুটৰ টেমাবোৰত উঠি ফুৰে। কিন্তু কি হ’ব, সাঁফৰখন খুলিব নোৱাৰি দুখ মনেৰে টেমাবোৰৰ পৰা নামি আহে। মাকক কুটুৰি থাকে বিস্কুটৰ টেমাৰ সাঁফৰখন খুলি দিবলৈ। মাকে পুনৰ সিহঁতক বুজনি দিয়ে। সিহঁতেও মাকৰ কথা বুজি পাই আমনি নকৰা হয়।

দিনবোৰ পাৰ হৈ গৈ আছে। লাহে লাহে ধুন আৰু ধুনা ডাঙৰ হৈ আহিছে। এদিন দুপৰীয়া ধুনে সাৰ পালে। সাৰ পায়েই সি মাংস ৰন্ধাৰ ধুনীয়া গোন্ধটো পালে। ইফালে-সিফালে চাই দেখিলে মাক-বাপেকৰ লগতে ধুনাও টোপনিত লালকাল দি আছে। তাৰ মূৰত এটা দুষ্ট বুদ্ধি খেলালে। সি লাহেকৈ ধুনাক জগাই দিলে। তাই সাৰ পাই তালৈ চালে। সি মুখত আঙুলি দি মনে মনে থাকিবলৈ ক’লে আৰু ফুচফুচাই সুধিলে— “গোন্ধটো পাইছনে?” 
“পাইছোঁ। শুই থাকনা। মোক জগাই নাথাকিবি।”— এই বুলি কৈ তাই শুই থাকিল ।

ধুন শুব নোৱৰা হ’ল। টোপনি নাহে তাৰ। শুবলৈ চেষ্টা কৰিলে। নাই, নোৱাৰে। মাংসৰ গোন্ধে তাক মতলীয়া কৰি তুলিলে। সি লাহেকৈ শোৱাৰ পৰা উঠি জুমি চালে। দেখিলে, মাংসখিনি বাটি এটাত কাঢ়ি থৈছে আৰু তাৰ পৰা ধোঁৱা ওলাই আছে। সি আৰু ৰ’ব নোৱাৰিলে।

![ধুন আৰু ধুনা](images/posts/dhun-aru-dhuna-03-1024x576.webp)

লোভতে সি মাকৰ হাক-বচন সকলো পাহৰি গ’ল। ৰান্ধনীগৰাকী অকণমান আঁতৰি যোৱাৰ লগে লগে সি সাউৎকৈ বাটিটোৰ ওচৰ পালেগৈ। গৰম বাটিটোত মুখ লাগি তাক অকণমান পুৰিলেও। ৰান্ধনীগৰাকী উভতি আহিলত লৰালৰিকৈ সি গেছ স্তভৰ তলত সোমাই পৰিল । ৰান্ধনীগৰাকীয়ে তাক গেছৰ তলত সোমোৱা দেখিলে। তেওঁ নিগনিটোক মাৰিবলৈ সৰু লাঠি এডাল আনি গেছ স্তভটোৰ তলত জোৰেৰে সুমুৱাই দিলে। ভাগ্য ভাল আছিল বাবে ধুনৰ মূৰত নালাগিল, ভৰিত লাগিল। ধুনে চিঞৰ এটা মাৰি তাৰ পৰা ওলাই ফ্ৰীজটোৰ তলত সোমাল । ৰান্ধনীগৰাকীয়েও তাক খেদি লৈ ফুৰিলে।

ধুনৰ চিঞৰ আৰু ৰান্ধনীগৰাকীৰ লৰা-ঢপৰাত ধুনৰ মাক-বাপেকে সাৰ পালে। ধুনক নেদেখি সিহঁতৰ বুজিবলৈ বাকী নাথাকিল । কি হ’ব এতিয়া? “সিটো মৰিব, আমোকো মাৰিব” বুলি ধুনৰ মাকে কান্দিবলৈ ধৰিলে।

মাকক কন্দা দেখি বাপেকে ক’লে— “যি হ’ল, হ’ল আৰু। মনে মনে থাকা। বুধিয়ক সি । ৰান্ধনীৰ চকুত ধূলি দি সি সাৰি আহিব। তোমাৰ কান্দোন শুনিলেহে সিহঁতে গম পাই যাব— আমি ইয়াতে আছোঁ বুলি।”

এনেতে ধুনে ফোপাই-জোপাই দৌৰি আহি মাকহঁতৰ ওচৰ পালেহি। তাক দেখিহে মাকৰ মুখলৈ পানী আহিল। মাকজনীয়ে বহুত ভয় খাইছিল। ধুনেও। বাপেকে তাক খং কৰিলে। সি ফেঁকুৰি ফেঁকুৰি এনে কাম আৰু কেতিয়াও নকৰে বুলি শপত খালে। ধুনায়ো সাৰ পাই তাৰ ওচৰ পালেহি। মাক-দেউতাকৰ কথা সদায় মানি চলিব লাগে বুলি সি বুজি পালে।

_লেখকৰ ঠিকনা: মাতু হাজৰিকা, সূৰ্যপুৰ তিনিআলি, পাভৈ পথ, বিশ্বনাথ চাৰিআলি-৭৮৪১৭৬_

ধুন আৰু ধুনা


_(ডাঙৰ ডাঙৰকৈ পঢ়া)_

K-ৰকেটুৱা K-ৰকেটুৱা  
K-লেই কৰিছা দুখ?  
K-ৰেলা তুমি K-নেকৈ খাবা  
K-নেবা লাগিব মুখ!

K-তেকী পেহীয়ে K-তিয়াবা যদি  
K-টেপা হাতত লয়,  
K-হেৰুখন্দাৰ K-টেঙী খুৰীয়ে  
K-লেই কৰিব ভয়?

![](images/posts/k-kabita2-1024x576.webp)

K-ৰাহীত ঢালি K-ৰাচিন তেল  
K-কোৰাৰ ভাজি মূৰ,  
K-হু কাইটিয়ে K-ৰাকৈ চোৱাত  
K-নিবা পলাল চোৰ।

K-টেৰা-জেঙেৰা K-ওটৰ মতে  
K-লেহুৱাইহে কৰে,  
K-ৰুণীয়া লাউ K-লেই বেচিব  
K-শৱক হলধৰে?

K-ৰেলুৱাডাল K-নি যায় বাৰু  
K-চা লেকেচিৰে মাৰ,  
K-ৰপায়ে তাক K-চা কিল দিলে  
K-চ লোৱা সাধ্য কাৰ?

K-ৰ কবিতা


বহিৰাগতৰ উৎপাতত থাকিব নোৱৰা হৈ  
থলুৱা বাদ্যবোৰে এদিন লগালে হৈ-চৈ৷

“মানুহবোৰে কৰে আন্দোলন, আমিও কৰি চাওঁ  
নাজানো ইয়াৰ সুফল আমি পাওঁ নে নাপাওঁ৷  
কেৰেপ নকৰোঁ আমি পালেও কিবা অপবাদ  
চলাই যাম আন্দোলন ইনকিলাব-জিন্দাবাদ৷  
এয়া আমাৰ ন্যায্য দাবী অধিকাৰ বিচৰাৰ  
নহ’লে বিদেশী বাদ্যই শোধাব যে মাধমাৰ!”

এই বুলি সভাপতি শ্ৰীবৰঢোল বৰুৱাই  
সকলোকে অভয় দিলে, “নকৰিবি পৰোৱাই৷”  
ঢোলৰ ক্ষুদ্ৰ সংস্কৰণ ডম্বৰুৱে তাতে সাহ পাই  
ক’লে, “আজিকালি আমাৰ একোৱেই কাম নাই৷  
বেকাৰ ল’ৰাৰ দৰে চাই থাকোঁ আনলৈ  
মাটিৰ মূৰ্তিটো হৈ শিৱৰ হাততে ৰৈ৷”

খঞ্জৰীয়ে ক’লে, “আমাৰো ভাই একো কাম নাই  
ড্ৰাম-ছেট আদি আহি দখল কৰে আমাৰ ঠাই৷”  
এই কথাত হয়ভৰ দিলে ডবা আৰু নাগাৰাই  
“আমাৰ মাজৰ কোনেনো ফাংচন দেখা পায়?”

দোতাঁৰা, বীণাই ক’লে, “আমাৰো উকলিল দিন  
ফাংচনত দেখোঁ মাথোঁ গীটাৰ আৰু মেণ্ডোলিন৷”  
খুঁটিতাল, ভোৰতালে কয় একেলগে হৈ থিয়—  
“আমি থাকোঁতে এপাট তাল মাৰিৰে বজায় কিয়?”

তাৰ পাছত থিয় হ’ল হাৰমনিয়াম আৰু তবলা  
ক’লে, “আমাৰ দিনো বাপু উকলিলেই হ’বলা৷  
কী-বোৰ্ডে আজিকালি একাধিক ঝংকাৰ তুলি  
আমাকে নকল কৰি ভাবে নিজেই ওস্তাদ বুলি৷”

এনেদৰে বহু বাদ্যই আৰম্ভ কৰিলে আন্দোলন  
আন বহুতেই আগবঢ়ালে নৈতিক সমৰ্থন৷  
শংখ, ঘণ্টা, দুন্দুভি, ডগৰ, মৃদংগ, ঢাক-ঢোল  
বেণু, কিংকিণী, নূপুৰ, মাদল, মন্দিৰা আৰু খোল৷  
বৰকাঁহ, সৰুকাঁহ, ৰামতাল, কৰতালকে ধৰি  
ৰামশিঙা, ৰণভেৰি আদিৰে সভা পৰিল ভৰি৷

সভাত এই কথাত সকলো একমত হ’ল—  
“আচলতে মানুহবোৰে নুবুজে আমাৰ মোল৷  
মানুহবোৰে সেয়েহে আমাক কৰক ব্যৱহাৰ  
তেতিয়াহে কৰিম আমি আন্দোলন পৰিহাৰ৷”

_লেখকৰ ঠিকনা: সুৰেন্দ্ৰ মোহন দাস, ঘৰ নং ১৩, লতাকটা শান্তিনগৰ, বশিষ্ঠ, গুৱাহাটী-২৯_, ফোন- ৯১০১৪৬৪৮৯৩


থলুৱা বাদ্যৰ আন্দোলন

[পূৰ্বৰ খণ্ড: বিষয় সংগীত ২: সংগীত সাধনা](/সংগীত-২-সংগীত-সাধনা)

অ
কণিহঁত, তোমালোকে জ্যোতি সংগীত, ৰাভা সংগীত আদি শুনিছা নহয়? ৰূপকোঁৱৰ জ্যোতিপ্ৰসাদ আগৰৱালাই লিখা আৰু সুৰ কৰা গীতসমূহক জ্যোতি সংগীত আৰু কলাগুৰু বিষ্ণুপ্ৰসাদ ৰাভাই লিখা আৰু সুৰ কৰা গীতসমূহক ৰাভা সংগীত বোলা হয়। এই যে ‘সংগীত’ শব্দটো পাইছা, সংগীত মানেনো কি জানানে?

“গীতং, বাদ্যম চ নৃত্যম ত্রয়ং সংগীতমূষ্যতে।” অৰ্থাৎ গীত, বাদ্য আৰু নৃত্য— এই তিনি কলাক একেলগে সংগীত বোলা হয়। গীত শব্দৰ লগত সম শব্দ যোগ কৰি অৰ্থাৎ সম+গীত = সংগীত শব্দৰ উৎপত্তি হৈছে।

পণ্ডিত সাৰংগ দেৱে তেওঁৰ ‘সংগীত ৰত্নাকৰ’ গ্ৰন্থত লিখিছে— গীতৰ অধীন বাদ্য আৰু বাদ্যৰ অধীন নৃত্য। অৰ্থাৎ এই তিনিটা কলা এটা আনটোৰ লগত ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত। ইয়াৰ ভিতৰত গীতক প্ৰথম স্থান দিয়া হয়। সংগীতৰ মূল উপাদান স্বৰ, তাল আৰু সাহিত্য।

আমি গান এটা গাওঁতে লগত বাদ্য বজালে ভাল লাগে, নহয় জানো? ঠিক সেইদৰে নৃত্যৰ লগত গীত আৰু বাদ্য বাজিলে নৃত্যটো ভাল লগাৰ লগতে বিষয়টো বুজি পোৱা হয়।

প্ৰাচীন কালৰ পৰা সংগীতৰ প্ৰচাৰ চলি আহিছে। সংগীত পৃথিৱীৰ সকলো স্থানতে বিদ্যমান। সংগীত জীৱ তথা জড় জগতৰ প্ৰাণ। ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণই নাৰদ মুনিক কৈছিল যে যিসকল ভক্তই গীত গুণগুণাই থাকে, তেওঁ সেইসকল লোকৰ মাজত বিৰাজমান। স্বৰ্গৰ দেৱ-দেৱতা, গন্ধৰ্ৱ সকলো সংগীতত মগ্ন হৈ থাকে।

ভাৰতীয় সংগীত এক কালজয়ী কলা। এই সংগীতৰ অপাৰ শক্তি আছে। পাছত তোমালোকক সংগীতৰ শক্তিৰ বিষয়ে কিছু কথা জনাম। পঢ়ি ভাল পাবা নিশ্চয়।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

বিষয় সংগীত ৩: সংগীত মানে কি


বীৰেনে আজি বিদ্যালয়ৰ পৰা আহি  
ভনীয়েকক ক’লেহি বহি,  
শিক্ষয়িত্ৰীয়ে হেনো শ্ৰেণীত পঢ়ালে  
থলুৱা ফলবোৰনো কি কি।

ভনীয়েকেও ক’লে, কচোন ক দাদা  
জানিলি কি কি ফলৰ নাম,  
ময়ো জানি থওঁ এতিয়াই এনেকৈয়ে  
দেউতাক কৈ অনাই খাম।

বীৰেনে আৰম্ভ কৰিলে আম, জামেৰে  
ক’লে— গ্ৰীষ্মকালত হয়,  
খাবলৈ ভাল সোৱাদেৰেও ভৰপূৰ  
পুষ্টিকাৰক বুলিও কয়।

তৰমুজ, লিচু, কঁঠাল, নৰা বগৰী  
এইবোৰো গৰম দিনত হয়,  
আনাৰসৰ আৰু আন নামো আছে  
মাটিকঁঠাল বুলিয়ো কয়।

অমিতা, বেল, মধুৰীআম, ডালিম  
ফলবোৰো অসমত পায়,  
ঔটেঙা, নগা টেঙা আৰু কৰ্জা টেঙা  
সৱেই টকালি পাৰি খায়।

![অসমৰ থলুৱা ফল](images/posts/thalua-phal-02-1024x576.webp)

কমলা, কৰ্দৈ, শিলিখা আৰু তেঁতেলি  
ভিটামিন চি-ৰে থাকে ভৰি,  
ৰবাব টেঙা আৰু জৰা টেঙা আনি  
শীতৰ দিনত খাব পাৰি।

আমলখি, আটলচ, থেকেৰা, বকুল  
পৰামলখি, ডৱা, ভোমোৰা,  
লতাবেল, বগৰী, জলফাই, কল  
আৰু আছে কেহা অমৰা।

বাইদেৱে কৈছে, আন আহাৰৰ লগতে  
ফল খোৱাটোও দৰকাৰ,  
তেতিয়াহে আমি সোনকালে ডাঙৰ হৈ  
কৰিব পাৰিম আনৰ উপকাৰ।


অসমৰ থলুৱা ফল


পুৱাৰ পৰাই কমলৰ আজি  
আনন্দৰ সীমা নাই,  
ধূপ-ধূনা আৰু চাকি জ্বলাই সি  
কৰিছে সেৱা গোসাঁই।

খুৰাকে আনিছে কিতাপ দুখন  
তাৰ জন্মদিন বুলি,  
খুৰীয়েকে তালৈ পেণ্ট-চাৰ্ট আনি  
দিছেহি হাতত তুলি।

দেউতাকে দিছে চাইকেলখন  
ঠেহ লগা বুলি জানি,  
মাকে বনাইছে চকলেট কেক্  
ঘৰতে সকলো আনি।

![জন্মদিনৰ উপহাৰ](images/posts/janmadin2-1024x576.webp)

উপহাৰ বুলি ককাকেও তাক  
লৈছেহি কান্ধত তুলি,  
দুটা চকলেট দুখন কিতাপ  
আৰু দিছে গছ পুলি।

_সত্যজিৎ নাথ প্ৰাগজ্যোতিষ মহাবিদ্যালয়, গুৱাহাটীৰ স্নাতকোত্তৰ মহলাৰ ছাত্ৰ।_


জন্মদিনৰ উপহাৰ

<center>
(ডিমাছা সাধু)
</center>

অ
তীজতে বান্দৰ আৰু জোনাকী পৰুৱা নলে-গলে লগা বন্ধু আছিল৷ নিজৰ বাসস্থানৰপৰা বহু দূৰৰ এটা পাহাৰত দুয়ো ঝুমখেতি কৰিছিল৷ এদিন কথা পাতি পাতি ঝুম খেতি কৰি থাকোঁতে কেতিয়া যে গধূলি হ’ল, বান্দৰে গমকে নেপালে৷ ঘোপ মৰা আন্ধাৰে গোটেইখন আৱৰি ধৰিলে৷ এনে ঘোপ মৰা আন্ধাৰত বান্দৰ এতিয়া কেনেকৈ ঘৰলৈ যাব! আন্ধাৰত সিনো এজোপা গছৰপৰা আনজোপা গছলৈ কেনেকৈ জঁপিয়াব! গছৰ ডালবোৰ জানো আন্ধাৰত সি দেখা পাব! গছৰ ডাল বগাব পাৰিব জানো! বান্দৰ বৰ চিন্তাত পৰিল৷ তেতিয়া সি জোনাকী পৰুৱাক ক’লে— “বন্ধু, ইমান ঘোপ মৰা আন্ধাৰ, মই ঘৰলৈ কেনেকৈ যাম? তুমি কিন্তু মোক এৰি থৈ নেযাবা৷ মই বৰ বিপদত পৰিম৷’’ তেতিয়া জোনাকী পৰুৱাই বান্দৰক অভয় দি ক’লে— “বন্ধু, তুমি চিন্তা নকৰিবা৷ মোৰ শৰীৰত অন্য এক শক্তি আছে৷ এই শক্তিৰে মই আন্ধাৰত পোহৰ বিলাব পাৰোঁ৷ এই পোহৰতেই তুমি নিশ্চিন্ত মনে গছৰ ডাল বগাব পাৰিবা৷ এজোপা গছৰপৰা আনজোপা গছলৈ জঁপিয়াব পাৰিবা৷’’

![সাধুকথা](images/posts/bandar-jonaki-04-1024x576.webp)

জোনাকী পৰুৱাই দিয়া পোহৰত বান্দৰে এজোপা গছৰপৰা আনজোপালৈ জঁপিয়াই ডাল বগাই বগাই ঘৰলৈ বুলি আগবাঢ়িল৷ জোনাকী পৰুৱাই পোহৰ দিয়াৰ লগে লগে বান্দৰে এজোপা গছৰপৰা আন এজোপালৈ জাঁপ মাৰে৷ প্ৰথম অৱস্থাত লাহে লাহে, পাছলৈ খৰকৈ বান্দৰ আৰু জেনাকী পৰুৱা ঘৰলৈ বুলি আগবাঢ়িল৷ ঘৰ পাবলৈ বেছি দূৰ আৰু নাই, ঠিক তেনেকুৱাতে ঘটনাটো ঘটিল! বান্দৰে এজোপা গছলৈ জাঁপ মাৰোঁতে জোনাকী পৰুৱাই পোহৰ দিয়াত পলম হ’ল৷ বান্দৰে গছজোপা দেখা নেপালে৷ ফলত বান্দৰ তলৰ বোকাৰে ভৰ্তি দ খালত গৈ পৰিল৷ বান্দৰৰ মুখখনৰ বাহিৰে বাকী অংশ বোকাত সোমাই থাকিল৷ বহু চেষ্টা কৰিও সি বোকাৰপৰা ওলাব নোৱাৰিলে৷ জোনাকী পৰুৱাই কিন্তু পোহৰ দি আগলৈ গৈ থাকিল৷ সি বান্দৰ বোকাত সোমোৱাৰ কথা গমেই নেপালে৷ যেতিয়া গম পালে তেতিয়া জোনাকী পৰুৱা বহুদূৰ আগবাঢ়ি গ’ল৷ তাৰপাছত বান্দৰক বিচাৰি সি গোটেইখন চলাথ কৰিলে, কিন্তু ক’তো নেপালে৷ উপায় নাপাই জোনাকী পৰুৱাই ভাগৰে-জোগৰে ঘৰলৈ গৈ শুই থাকিল৷

ইফালে বোকাত পৰি ককবকাই থকা বান্দৰে সেইফালেদি গৈ থকা শিয়াল এটাক দেখি তাক বোকাৰপৰা উঠাবলৈ শিয়ালটোক অনুৰোধ কৰিলে৷ শিয়ালৰ সময় নাই, বান্দৰৰ লগত লাগি থাকিলে পোৱালিকেইটা ভোকত খাবলৈ নাপাই মৰিব বুলি কৈ শিয়াল গুচি গ’ল৷ ইফালে বহু চেষ্টা কৰিও বোকাৰপৰা ওলাব নোৱাৰি বান্দৰে কান্দিবলৈ ধৰিলে৷ কান্দি কান্দি এসময়ত বান্দৰ ভাগৰি পৰিল৷ তেনেতে নিচেই ওচৰেদি যোৱা গাহৰি এটা দেখি বান্দৰে অতি কাতৰভাৱে তাক বোকাৰপৰা উঠাবলৈ গাহৰিটোক অনুৰোধ জনালে৷ ইমান দ বোকাৰপৰা বান্দৰক উঠাব পৰা শকতি তাৰ গাত নাই বুলি কৈ গাহৰিটো গুচি গ’ল৷

<figure>
![ডিমাছা সাধু](images/posts/bandar-jonaki-03-1024x750.webp)
<figcaption>
- অংকন: অমল মেধি
</figcaption>
</figure>

এনেদৰে বান্দৰৰ কাষেদি বনৰ বহু জন্তু পাৰ হৈ গ’ল৷ কিন্তু উদ্ধাৰ কৰোঁতা কোনো নোলাল৷ লাহে লাহে নিশা গভীৰ হৈ আহিল৷ বান্দৰটো ভাগৰত লেবেজান হৈ পৰিল৷ ঠিক তেনেকুৱাতে দিনৰ দিনটো চিকাৰ বিচাৰি নোপোৱা এটা ভোকাতুৰ বাঘ আহি সেই ঠাইত উপস্থিত হ’ল৷ ভোক আৰু ভাগৰত আতুৰ বাঘটোৱে সেই ঠাইতে জিৰণি ল’লে৷ বাঘটোক দেখি বান্দৰে ভাবিলে যে এনেদৰে বোকাত পোত গৈ মৰাতকৈ বাঘৰ আহাৰ হোৱাই ভাল, অন্ততঃ তাৰ শৰীৰটো কামত লাগিব৷ লগে লগে বাঘক উদ্দেশ্যি সি ক’লে— ‘‘বন্ধু, তুমি মোক যেনেতেনে বোকাৰপৰা উঠোৱা, নহ’লে মোৰ প্ৰাণ যাব৷ মন কৰিলে মোক আহাৰ হিচাপেও গ্ৰহণ কৰিব পাৰিবা৷’’

বান্দৰৰ কথা শুনি বাঘে ভাবিলে, “গোটেই দিনটোৱেই ঘূৰিলোঁ, অথচ ক’তো চিকাৰ এটা নোলাল৷ ইয়াক বোকাৰপৰা উঠালেই যদি মোৰ আহাৰ হয়, গতিকে পলম নকৰাই ভাল৷’’ এইবুলি একে জাঁপে বাঘে বান্দৰক বোকাৰপৰা উঠাই আনিলে৷ বোকাৰে লুতুৰি-পুতুৰি বান্দৰক পাৰত থৈ বাঘে ক’লে— ‘‘তুমি কৈছিলা নহয়, মন কৰিলে খাব পাৰিম বুলি৷ এতিয়া মই বৰ ভোকাতুৰ, গতিকে তোমাক খাম৷’’

বান্দৰে ক’লে— ‘‘ঠিক আছে বন্ধু, তুমি নিশ্চয় মোক খাব পাৰিবা৷ কিন্তু এতিয়া মই ইমান লেতেৰা হৈ আছোঁ যে খাবানো কেনেকৈ?’’ তাকে শুনি বাঘে বান্দৰক ওচৰৰ জুৰিটোলৈ নি পানীত জুবুৰিয়াই পৰিষ্কাৰ কৰি পেলালে৷ বান্দৰৰ গাৰ বোকা নোহোৱা হ’লত বাঘে বান্দৰক ক’লে— ‘‘বন্ধু, এতিয়া তোমাক খাম৷’’ তেতিয়া বান্দৰে ক’লে— ‘‘এতিয়াও দেখোন মোৰ গাতো তিতি আছে, খাবানো কেনেকৈ?’’ তেতিয়া বাঘে বান্দৰক ৰ’দত শুকুৱাই লৈ খাম বুলি কৈ জুৰিটোৰ পাৰৰ ডাঙৰ শিল এটাত শুকাবলৈ দিলে৷ বান্দৰৰ গা শুকুৱা দেখি বাঘ খাবলৈ সাজু হ’ল৷ তাকে দেখি বান্দৰে ক’লে— ‘‘এতিয়াও মোৰ কাষলতিৰ তল শুকুৱা নাই৷ কেনেকৈনো খাবা?’’ তাকে শুনি বাঘে বান্দৰক ওচৰৰ বাঁহগছজোপাৰ ওচৰলৈ নিলে৷ বান্দৰক হাত দুখনেৰে ওপৰৰ বাঁহত ধৰি থাকিবলৈ দি কাষলতিৰ তল শুকাবলৈ দিলে৷ সুযোগ বিচাৰি থকা বান্দৰে একেজাঁপে বাঁহগছৰ আগ পালেগৈ আৰু বাঘক ভেঙুচালি কৰি ক’লে— ‘‘অ’ বাঘ, অ’ বাঘ, মোৰ হাতখন খাবিনে? এয়া মোৰ হাত ল, খা!’’ কথাটো কৈ বান্দৰে হাতখন মেলি দিলে৷ বান্দৰে এইবাৰ ঠেংটো মেলি দি ক’লে— ‘‘অ’ বাঘ, ঠেংটো খাবি নে?’’ তেনেকৈ মূৰটো তললৈ দি বাঘক ‘‘মোৰ মূৰটো খাবিনে’’ বুলি সুধিলে৷ বান্দৰৰ কাণ্ড দেখি বাঘৰ খং চুলিৰ আগ পালেগৈ৷ বাঘে অকৃতজ্ঞ বান্দৰক এদিন যেনেতেনে মৰাৰ সংকল্প লৈ তাৰপৰা প্ৰস্থান কৰিলে৷

পাছত এই গোটেই ঘটনাৰ কথা গম পাই জোনাকী পৰুৱাই বান্দৰৰ খবৰ ল’বলৈ গ’ল যদিও বান্দৰে জোনাকী পৰুৱাক বৰ বেয়া ব্যৱহাৰ কৰিলে। জোনাকী পৰুৱাই বাৰে বাৰে তাৰ গাত যে দোষ নাই, নজনাতহে সেইদিনা তেনেকুৱা হ’ল, সেয়া ক’বলৈ চেষ্টা কৰিলে যদিও বান্দৰে জোনাকী পৰুৱাৰ কথাত গুৰুত্বই নিদিলে। বান্দৰে জোনাকী পৰুৱাৰ লগত আৰু বন্ধুত্ব নাৰাখে বুলি দম্ভালি মাৰিলে। জোনাকী পৰুৱাই চকুপানী টুকি বান্দৰৰ ওচৰৰপৰা গুচি আহিল।

![বান্দৰ আৰু জোনাকী পৰুৱা](images/posts/bandar-jonaki-01-1024x576.webp)

বহু দিনৰ পাছৰ কথা৷ এদিন বেপাৰী এজনে পাচি ভৰাই বজাৰলৈ বুলি শুকান মাছ আনি আছিল৷ বেপাৰীজনে নেদেখাকৈ মনে মনে বাঘ পিছে পিছে গৈ থাকিল৷ এটুকুৰা হাবিতলীয়া নিজান ঠাই পাই বাঘে বেপাৰীজনক খেদা ল’লে৷ বাঘ দেখি বেপাৰীজনে মাছৰ পাচিটো পেলাই ভিৰাই দৌৰ মাৰিলে৷ মানুহজন পলোৱাৰ পাছতে বাঘে মাছৰ পাচিটো বগৰাই পেলাই দি মাটিত সিঁচৰতি হৈ পৰা মাছখিনিৰ ওপৰত বাগৰিবলৈ ধৰিলে৷ তাৰপাছত সি অলপ দূৰ আগুৱাই গৈ এজোপা গছৰ তলত মৰাৰ ভেশছন ধৰি পৰি থাকিল৷ মাছৰ গোন্ধ পাই ভেনা মাখি আহি বাঘৰ গাত পৰিল৷

কিছু সময়ৰ পাছত সেই ফালেদি বান্দৰটো আহোঁতে গছৰ তলত বাঘক পৰি থকা দেখি সি চাবলৈ ধৰিলে৷ বাঘৰ কোনো সাৰ-সিকতি নেদেখি বান্দৰটো লাহে লাহে গছৰপৰা তললৈ নামি আহিল৷ বাঘটোৰ গাৰপৰা গেলা গোন্ধ ওলোৱা আৰু ভেনামাখি পৰি থকা দেখি বান্দৰে ভাবিলে যে বাঘটো নিশ্চয় মৰিল৷ সি নিৰ্ভয়ে বাঘৰ নিচেই ওচৰ চাপি আহি ক’বলৈ ধৰিলে— ‘‘ল বাঘ, মোৰ হাতখন খা৷ ল বাঘ, মোৰ ঠেংটো খা৷ ল বাঘ, মোৰ মূৰটো খা৷’’ সেইবুলি বান্দৰে মূৰটো বাঘৰ ফালে আগবঢ়াই দিয়াৰ লগে লগে মৰাৰ ভাও জুৰি পৰি থকা বাঘে একে থাপে তাক ধৰি মাৰি পেলালে আৰু কিছু সময়ৰ পাছত ভক্ষণ কৰিলে৷

![বান্দৰ আৰু জোনাকী পৰুৱা](images/posts/bandar-jonaki-02-1024x576.webp)

ওচৰতে বননিৰ আঁৰৰপৰা জোনাকী পৰুৱাই বন্ধুৰ বিলাই চাই আছিল৷ জোনাকীয়ে বাঘৰ হাতত বান্দৰৰ মৃত্যু দেখি মনতে ভাবিলে যে অকৃতজ্ঞ লোকৰ পৰিণতি এনেকুৱাই হয়৷

_শব্দাৰ্থ:_
- ঝুমখেতি: পাহাৰ-পৰ্বতৰ হেলনীয়া গাৰ হাবি-বন কাটি, পুৰি সমান কৰি কৰা বাম খেতি
- লেবেজান: অত্যন্ত ক্লান্ত হৈ মুখৰপৰা মাত নোলোৱাৰ দৰে হোৱা অৱস্থা
- প্ৰস্থান: গুচি যোৱা
- ভেশছন: ছদ্মবেশ; নিজৰ আচল ৰূপ সলনি কৰি অন্য ৰূপ লোৱা কাৰ্য

_লেখকৰ ঠিকনা: দুলাল বৰা, পুৰণিগুদাম, নগাঁও_

বান্দৰ আৰু জোনাকী পৰুৱা

ম
ৰমৰ অকণিহঁত, মাঘৰ বিহুত আমি সকলোৱে মেজি জুইৰ সেক ল’লোঁ, নহয়নে বাৰু? ভোজৰ দিনা ৰাতি জুইৰ কাষত বহি থাকি দপ্দপ্কৈ জ্বলি থকা জুইকুৰাৰ মাজেৰে চাই পঠিয়াওঁতে বস্তুবোৰ কঁপি থকা দেখা পাইছিলোঁ। মন কৰিছিলানে ঘটনাটো? কিয় হয় বাৰু এনেকুৱা?

জুই জ্বলিলে জুইৰ কাষৰ বায়ুখিনিও গৰম হয়। গৰম বায়ু চেঁচা বায়ুতকৈ পাতল, সেয়ে এই গৰম বায়ু ওপৰলৈ উঠি যায় আৰু লগতে লৈ যায় খেৰ-কূটা, শুকান পাতৰ সৰু সৰু টুকুৰা। অৰ্থাৎ বতাহে ওপৰলৈ লৈ যোৱা দেখা পাওঁ। জুই শিখাৰ নিচেই ওপৰতে থকা বায়ুখিনি তাতোকৈ ওপৰৰ বতাহতকৈ বেছি গৰম হয়। যিহেতু গৰম বায়ু চেঁচা বায়ুতকৈ পাতল হয়, গতিকে গৰম বায়ুৰ ঘনত্বও কম হয় । পোহৰে যেতিয়া পাতল আৰু গধুৰ দুয়োটা মাধ্যমৰ মাজেদি গতি কৰে, তেতিয়া পোহৰৰ গতিৰ দিশৰ সামান্য সলনি হয়। ধৰা, তোমালোকে পকা পিচ দিয়া ৰাস্তাত চাইকেল চলাই গৈ থাকি শিলগুটি দি থোৱা ৰাস্তা পালা, তোমাৰ চাইকেলৰ গতি একে থাকিব নে? নিশ্চয় নাথাকে। কথাটো তেনেকুৱাই।

আকৌ পোহৰৰ কথালৈ আহোঁ। পানী থকা চৌবাচ্ছা এটাৰ তললৈ চালে তলিখন ওপৰলৈ উঠি অহা যেন লাগে। পানী থকা কাঁচৰ গিলাছত পেঞ্চিল এডাল ৰাখিলে বায়ু আৰু পানীৰ সন্ধিস্থলত পেঞ্চিলডাল বেঁকা হৈ যোৱা যেন লাগে। এয়া হৈছে পোহৰৰ গতিৰ বাবে হোৱা পৰিঘটনা। পোহৰে পানী আৰু বায়ু দুটা মাধ্যমৰ মাজেৰে গতি কৰোঁতে দিশৰ সলনি হৈছে। সেয়ে পানী আৰু বায়ুৰ সংযোগস্থলত পেঞ্চিলডাল সামান্য বেঁকা দেখি। একে কাৰণতে কাঁচৰ গিলাছৰ পানীত ডুবি থকা আমলখি এটা কাষৰ পৰা চালে ডাঙৰ দেখা পাম । তোমালোকে কৰি চাবাচোন।

এতিয়া আমি গম পালোঁ যে পোহৰে সকলো মাধ্যমতে একে দিশত গতি নকৰে। এটা মাধ্যমৰ পৰা আন এটা মাধ্যমলৈ পোহৰ বেঁকাকৈ গ’লে পোহৰৰ গতিৰ দিশ আনটো মাধ্যমত সলনি হয় যেন লাগে।

এতিয়া আহোঁ আচল কথালৈ । তৰাৰ তিৰবিৰণি হয় তৰাৰ পোহৰ বায়ুমণ্ডলৰ মাজেদি পাৰ হৈ যাওঁতে হোৱা পোহৰৰ গতিৰ দিশৰ সলনিৰ বাবে। বায়ুৰ ভৌতিক অৱস্থা সুস্থিৰ নহয় । অৰ্থাৎ বায়ু সুস্থিৰ অৱস্থাত নাথাকে। গতিকে তৰাৰ আপাত অৱস্থানো সুস্থিৰ নহৈ সামান্য ইফাল-সিফাল হৈ থাকে। যিহেতু বায়ুমণ্ডলে তৰাৰ পোহৰৰ দিশ সলনি কৰি দিয়ে, গতিকে তৰাটোৰ আপাত অৱস্থান প্ৰকৃত অৱস্থানতকৈ কিছু বেলেগ হয়। দিগন্তৰ ওচৰত থকা অৱস্থাত চালে তৰাটো ইয়াৰ প্ৰকৃত অৱস্থানতকৈ কিছু ওপৰত থকা যেন লাগে।

পৃথিৱীৰ পৰা কোটি কোটি দূৰত্বত অৱস্থিত তৰাক পোহৰৰ বিন্দু হিচাপে ধৰিব পাৰি। তৰাৰ পোহৰৰ গতিৰ দিশ পৰিৱৰ্তন হৈ থাকে বাবে তৰাৰ আপাত অৱস্থানৰ পৰিৱৰ্তন হৈ থাকে আৰু আমাৰ চকুত সোমোৱা তৰাৰ পোহৰ কম-বেছি হয়। তৰাটো কেতিয়াবা উজ্জ্বল আৰু কেতিয়াবা ‌ম্লান দেখা পোৱা যায়। তেতিয়াই তৰাটোৱে তিৰবিৰাই থকা যেন লাগে। আনহাতে গ্ৰহবোৰ পৃথিৱীৰ ওচৰত থকা বাবে সূৰ্যৰ পোহৰে ইয়াক উজ্জ্বল কৰে আৰু ডাঙৰ দেখা যায়। বিস্তৃত উৎসৰ পৰা অহা পোহৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ গড়মান শূন্য হয় আৰু তিৰবিৰাই থকা নেদেখি স্থিৰ হৈ থকা দেখা যায়।

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, চৰকাৰী অভ্যসন উচ্চ বুনিয়াদী বিদ্যালয়, তিতাবৰ_

তৰা তিৰবিৰায় কিয়


সৰগ-মৰত কি বুজিকে নাপাওঁচোন  
পৃথিৱীহে আমাৰ আপোন,  
যাৰ কোলাত শোভে নানা বৰণৰ  
নতুন দিনৰ সপোন।

পাহাৰ-ভৈয়াম-নৈ  
গছ-লতা ফল-ফুলে  
ওপচায় মন উপকূল,  
তাৰ মাজতে পাওঁ  
সাদৰী আইৰ হাঁহিটি চিকুণ,  
নতুন দিনৰ সপোন‌।

![নতুন দিনৰ সপোন](images/posts/natun-dinar-sapon2-1024x576.webp)

জোনাক নিশাৰ ছবি,  
হাটীপটি চিকিমিকি,  
আমাক মাতে আহাচোন বুলি,  
মহাকাশ ঘূৰি চাম,  
সাজিম আকাশী যান,  
কাইলৈ পুৱাতেই এক লগ হ’ম  
আজিয়েই কৰি ল’লো পণ,  
দেখিছোঁ নতুন দিনৰ সপোন‌।

_লেখকৰ ঠিকনা: ৰূপজ্যোতি গোস্বামী, কলিয়াবৰ, নগাঁও_


নতুন দিনৰ সপোন


![শিশুৰ ছবি](images/posts/ruknabh-01.webp)
![শিশুৰ ছবি](images/posts/ruknabh-02.webp)
![শিশুৰ ছবি](images/posts/ruknabh-03.webp)
![শিশুৰ ছবি](images/posts/ruknabh-04.webp)
![শিশুৰ ছবি](images/posts/ruknabh-05.webp)
![শিশুৰ ছবি](images/posts/ruknabh-06.webp)

_ৰুকনাভ ৰণজয় শইকীয়া কেন্দ্ৰীয় বিদ্যালয়, মিছা (নগাঁও)ৰ তৃতীয় শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ।_

অকণিহঁত, তোমালোকে অঁকা ছবি আমালৈ পঠাব বিচাৰিলে edit@kankhowa.in ইমেইল ঠিকনাত কমেও ছখন ছবি (বেছিকৈ পঠালে ভাল) স্পষ্টকৈ ফটো তুলি পঠাবা।


অকণিৰ ছবি: ৰুকনাভ ৰণজয় শইকীয়া

ম
ৰমৰ কণমানিহঁত, তোমালোকে সকলোৱে নিশ্চয় কাউৰী চৰাই চিনি পোৱা। কাউৰীয়ে কা-কাকৈ চিঞৰি মাতিলেই আলহী আহিব, কিবা খবৰ আহিব বুলি আমাৰ সমাজত অতীজৰে পৰা চলি অহা লোকবিশ্বাস আছে। পিছে তোমালোকে জানানে বাৰু কাউৰী কেনেকৈ ক’লা হ’ল? এই বিষয়ে বৰ সুন্দৰ কাহিনী এটা আছে।

এসময়ত এখন নদীৰ পাৰত এজোপা প্ৰকাণ্ড গছ আছিল। গছজোপাত কেইটামান কাউৰী চৰাইয়ে বাস কৰিছিল। সিহঁতে নদীৰ পানীত গা ধুইছিল, খেলিছিল। সেই নদীৰ পানী সিহঁতে আন কাকো ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ দিয়া নাছিল।

অ’ তোমালোকে এটা কথা জানানে নাই,— সেই সময়ত কাউৰীৰ গাৰ ৰং ‌বগা আছিল আৰু সিহঁতৰ মাতো বৰ শুৱলা আছিল!

![কাউৰী কেনেকৈ ক’লা হ’ল](images/posts/kauri-kola-kenekoi-03-1024x576.webp)

কাউৰীকেইটাই হাঁহি-ধেমালিৰে দিনবোৰ পাৰ কৰিছিল। হঠাতে এদিন এজন দেৱদূতে বহু ঠাই ভ্ৰমণ কৰি আহি সেই নদীৰ পাৰৰ গছজোপাৰ তলতে অলপ সময় জিৰণি লৈছিল। দেৱদূতজন তাত বহাটো কাউৰীকেইটাই ভাল নাপালে। সিহঁতে ভাবিলে, যদি সিহঁতে বহুত চিঞৰ-বাখৰ কৰে, তেতিয়া দেৱদূতজন থাকিব নোৱাৰি গুচি যাব। ভবা মতে সিহঁতে ৰমলিয়াবলৈ ধৰিলে আৰু দেৱদূতজনক অতিষ্ঠ কৰি তুলিলে। ইফালে দেৱদূতৰ পানী-পিয়াহো লাগিছিল। সেয়েহে তেওঁ পানী খাবলৈ নদীত নামিল। তেতিয়া কাউৰীকেইটাই নদীত লৰি-ঢাপৰি পানীখিনি ঘোলা কৰি দিলে। বাৰে বাৰে দেৱদূতজনে পানী খাবলৈ লয় আৰু বাৰে বাৰে কাউৰীকেইটাই পানীখিনি ঘোলা কৰি বেয়া কৰি থাকে। অৱশেষত তেওঁ পানী খাবলৈ নোপোৱাত উপাই নেপায় সিহঁতক ক’লে— “মই এজন দেৱদূত, বহু ঠাই ভ্ৰমণ কৰি পিয়াহত আতুৰ হৈ ইয়ালৈ পানী খাবলৈ আহিছোঁ, মোক অলপ পানী খাবলৈ দিয়া।”

দেৱদূতজনৰ কথা শুনি কাউৰীকেইটাই ক’বলৈ ধৰিলে— “এই নদীখন আমাৰ, ইয়াৰ পানী আমি কাকো খাবলৈ নিদিওঁ। তুমি এতিয়াই ইয়াৰ পৰা আঁতৰি যোৱা।”

কাউৰীকেইটাৰ কথা শুনি দেৱদূতৰ বৰ খং উঠিল আৰু তেওঁ সিহঁতক গালি পাৰিবলৈ ধৰিলে— “তোমালোকৰ গাৰ ৰং বগা, মাতটোও বৰ মিঠা, সেই কাৰণে তোমালোক ইমান অহংকাৰী। আজিৰ পৰা তোমালোকৰ গাৰ বৰণ ক’লা হ’ব আৰু মাতটো কঠুৱা হ’ব। তোমালোকক কোনেও ভাল ব্যৱহাৰ নকৰিব।” ইয়াকে কৈ দেৱদূতজন গুচি গ’ল।

![কাউৰী কেনেকৈ ক’লা হ’ল](images/posts/kauri-kola-kenekoi-02-1024x576.webp)

সেইদিনাৰ পৰা কাউৰীৰ গাৰ বৰণ ক’লা হ’ল আৰু মাতটো কঠুৱা হ’ল। কাউৰীয়ে মাতি থাকিলে আমি যা যা বুলি খেদি দিওঁ।

দেখিলানে কণমানিহঁত, কাউৰীয়ে নিজৰ পতন নিজে মাতি আনিলে। অলপ পানী খাবলৈ দিয়া হ’লে আৰু ভাল ব্যৱহাৰ কৰা হ’লে সিহঁতৰ গতি তেনেকুৱা নহ’লহেঁতেন। গতিকে কণমানিহঁত, কেতিয়াও নিজকে শ্ৰেষ্ঠ বা ধুনীয়া বুলি অহংকাৰ নকৰিবা আৰু সকলো মানুহকে ভাল ব্যৱহাৰ কৰিবা।

“ভাল কথা ভাল মাত 
ভাল ব্যৱহাৰ, 
তিনিও আচৰণকে 
বোলে শিষ্টাচাৰ।”

এই কথাকেইটা মনত ৰাখিবা, তেতিয়াহে সকলোৰে প্ৰিয় আৰু সফল ব্যক্তি হিচাপে জীৱনটো গঢ়ি তুলিব পাৰিবা।

_লেখকৰ ঠিকনা: ঝৰ্ণালী শৰ্মা বৰকটকী, তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদ, তেজপুৰ_

কাউৰী কেনেকৈ ক’লা হ’ল


Once upon a time,  
There was a man,  
দেখাত সি সাইলাখ  
ভূত এটা যেন।

He was very fat  
And very tall  
দেখিলেই বুজা যায়  
গাত বহু বল।

In his hand he  
Carries a stick,  
কাক ক’ত কি কৰে  
নাই কোনো ঠিক।

One evening he  
Came to my home,  
দেখি মোৰ অৱস্থাটো—  
বহিম নে শুম!

Coming straight he  
Knocked at my door,  
দেখি পিছ দুৱাৰেদি  
দিলোঁ মই দৌৰ।

He also began to  
Run after me,  
ভাগ্য মোৰ ভাল বাবে  
পৰি গ’ল সি।

He was unable to  
Stand and run,  
এবাৰলৈ ৰক্ষা হ’ল  
অমুকাৰ প্ৰাণ!

কি যে ঘটিছিল To Me One Day

এ
দিন এটা বাদুলিয়ে এজোপা লিচু গছৰ ডালত ওলমি জিৰণি লৈ আছিল। দুপৰীয়াৰ সময়। তেনেতে গছজোপাৰ তলত থকা ভেকুলী এটাই টোৰ-টোৰাই উঠিল। ভেকুলীটোৰ টোৰটোৰণিত ভয় খাই বাদুলিটো গছজোপাৰ পৰা ঢপঢপাই উৰি গ’ল। তাৰ পাখিৰ শব্দত টকৌ গছত বহি থকা কেৰ্কেটুৱা এটা চক খাই উঠিল। সি টকৌজোপাৰ পৰা পলাব খোজোঁতেই টকৌৰ থোক এটা তললৈ সৰি পৰিল। তলত এটা পহু চৰি আছিল। টকৌৰ থোকটো গৈ তাৰ গাতে পৰাত ভয় পাই পহুটোৱে দৌৰিবলৈ ধৰিলে। বাটত সি বাঁহৰ গাজ এটা ভাঙি থৈ গ’ল। বাঁহৰ গাজটোৱে কাষতে ৰৈ থকা কেঁকোৰা এটাৰ ঠেঙত আঘাত কৰিলেগৈ। কেঁকোৰাটোৱে বিষত তৎ নাপাই এডাল সাপৰ নেজতে কামোৰ মাৰি দিলে। কেঁকোৰাৰ কামোৰত সাপডালৰ নেজৰ এটুকুৰা ছিগি থাকিল। সাপডালে খঙত একো নাইকিয়া হৈ পাতসিয়া চৰাই এজনীৰ বাহত পাৰি থোৱা কণীকেইটা খাই পেলালে।

![ভেকুলী খহুৱা হোৱাৰ কাৰণ](images/posts/khahuwa-bhekuli-1-1024x576.webp)

পাতসিয়া চৰাইজনীয়ে তেতিয়া উচুপি উচুপি চৰাই আৰু জন্তুবোৰৰ ওচৰত গোচৰ দিলেগৈ। সকলোবোৰ চৰাই-চিৰিকটি আৰু জীৱ মিলি এখন সভা পাতি কথাটো বিচাৰ কৰিবলৈ বহিল। বিচাৰক পতা হ’ল শিয়ালক। বিচাৰক শিয়াল মহোদয়ে প্রথমতে সাপক সুধিলে— “তুমি পাতসিয়া ভণ্টিৰ কণীকেইটা কিয় খালা?”

সাপে মূৰটো দোঁৱাই ক’লে— “মোৰ গাত একো দোষ নাই মহোদয়। কেঁকোৰাটোৱে মোৰ নেজডাল ছিঙি পেলোৱাতহে মই খঙতে কণীকেইটা খাই পেলাইছিলোঁ।”

বিচাৰকে এইবাৰ কেঁকোৰাক প্ৰশ্ন কৰিলে— “তুমি সাপৰ নেজডাল কিয় কামুৰি ছিঙি পেলালা?” কেঁকোৰাই উত্তৰ দিলে— “বাঁহৰ গাজটোৱে মোৰ ঠেং এটাত কোব মৰাত মই বিষত ৰ’ব নোৱাৰি সাপৰ নেজডালকে কামুৰি ধৰিছিলোঁ।” কেঁকোৰাই এনেকৈ কোৱাত বিচাৰক শিয়ালে এইবাৰ বাঁহৰ গাজটোক সুধিলে— “তুমি কেঁকোৰাৰ ঠেংটোত কিয় কোবাইছিলা?” 
“পহুটোৱে মোক খুন্দা মাৰি বগৰাই দিয়াতহে মই কেঁকোৰাৰ ঠেঙত পৰিছিলোঁগৈ ।” বাঁহৰ গাঁজটোৰ উত্তৰত সন্তুষ্ট হৈ বিচাৰপতিয়ে পহুক সুধিলে— “তুমি বাঁহৰ গাজটো কিয় ভাঙিছিলা?”

“মোক ক্ষমা কৰক প্ৰভু ঈশ্বৰ। মোৰ গাত একেবাৰে দোষ নাই। টকৌৰ থোকটো হঠাতে মোৰ পিঠিত পৰাত মই ভয় খাই দৌৰ মাৰিছিলোঁ আৰু তেতিয়াই বাঁহৰ গাজটোত খুন্দা লগাত সেইটো ভাগি গৈছিল।”

![ভেকুলী খহুৱা হোৱাৰ কাৰণ](images/posts/khahuwa-bhekuli-2-1024x576.webp)

পহুটোৰ পৰা উত্তৰ পোৱাত এইবাৰ টকৌৰ পাল পৰিল। টকৌৱে ফেঁকুৰি ফেঁকুৰি ক’লে— “কেৰ্কেটুৱা দাদাই মোক খাই আছিল। কিন্তু হঠাতে তেওঁৰ কি হ’ল জানো, মোক খাবলৈ এৰি মোৰ ঠাৰিডালতহে কামোৰ মাৰি দিলে। মই ছিগি পৰিলোঁ। পহুটো মোৰ ঠিক তলতে আছিল। গতিকে মোৰ গাতনো দোষ কি?”

“তুমি নাকান্দিবা টকৌ ভাইটি। তোমাৰ গাত দোষ নাই। এতিয়া কেৰ্কেটুৱাই কোৱাচোন, তুমি টকৌৰ ঠাৰিডালত কিয় কামুৰিছিলা?”— বিচাৰপতি শিয়ালে কেৰ্কেটুৱাক সুধিলে।

“কাৰণ বাদুলি বাইদেৱে ঢপঢপাই উৰি গৈ মোক ভয় খুৱাই দিছিল।”— কেৰ্কেটুৱাৰ উত্তৰ শুনি বিচাৰপতিয়ে এইবাৰ বাদুলিক সুধিলে— “তুমি কেৰ্কেটুৱাক কিয় ভয় খুৱাইছিলা?”

![ভেকুলী খহুৱা হোৱাৰ কাৰণ](images/posts/khahuwa-bhekuli-5-1024x576.webp)

বাদুলিয়ে পাখী দুখন আগলৈ দি নমস্কাৰ কৰাৰ ভংগীত উত্তৰ দিলে— “মোৰ গাত দোষ জাপি নিদিব মহোদয়। মই মনে মনেই শুই আছিলোঁ। কিন্তু ভেকুলী বপুৰাই অকস্মাৎ টোৰ-টোৰাই উঠাত ম‍ই ভয় খাই উৰি গৈছিলোঁ ।”

বাদুলি, কেৰ্কেটুৱা, টকৌ, পহু, বাঁহৰ গাজ, কেঁকোৰা আৰু সাপ— এই আটাইবোৰৰে উত্তৰ শুনাৰ পাছত সমজুৱাসকলে বুজি পালে,— এই সকলোবোৰ অঘটনৰ মূলতে হ’ল ভেকুলীটো। অৱশ্যে ভেকুলীটোকো এটা সুযোগ দিয়া হ’ল। সি দুপৰীয়াৰ অসময়ত কিয় টোৰ-টোৰাইছিল বুলি সোধাত ক’লে— “এনেয়ে, ফূৰ্তিতে।”

ভেকুলীৰ উত্তৰটো শুনি কেৱে ভাল নাপালে। দুপৰীয়া সকলোৱে জিৰণি লোৱাৰ সময়ত নিজৰ ফূৰ্তিৰ কাৰণে অনাহকতে টোৰটোৰাই চিঞৰাটো উচিত হোৱা নাই। গতিকে সিয়েই অপৰাধী। ইয়াৰ কাৰণে ভেকুলীয়ে শান্তি পাব লাগিব।

![ভেকুলী খহুৱা হোৱাৰ কাৰণ](images/posts/khahuwa-bhekuli-4-1024x576.webp)

ভেকুলীক শাস্তি দিয়া হ’ল। সমজুৱাসকলে ধৰি তাৰ গাত গৰম খাৰণি ঢালি দিলে। বিষত তৎ নাপাই সি চটফটাই জপিয়াবলৈ ধৰিলে। ওচৰতে এটা পুখুৰী আছিল। পানীত পৰিলে আৰাম পাব বুলি ভাবি ভেকুলীটোৱে পুখুৰীৰ পানীত জাপ মাৰি পৰিল। গৰমৰ পৰা হঠাতে ঠাণ্ডা পোৱাত তাৰ পিঠিখন খহুৱা আৰু খহতা হৈ পৰিল। তেতিয়াৰ পৰাই ভেকুলীৰ পিঠিখন খহুৱা হ’ল।

_লেখকৰ ঠিকনা: ধ্ৰুৱজ্যোতি শৰ্মা, ভলাগুৰি সত্ৰ, কলিয়াবৰ, নগাঁও_

ভেকুলী খহুৱা হোৱাৰ কাৰণ

[পূৰ্বৰ খণ্ড: বিষয় সংগীত ১: সংগীতৰ মূল সাতোটা স্বৰৰ বিষয়ে](/সংগীতৰ-মূল-সাতোটা-স্বৰ)

সং
গীত আমাৰ সকলোৰে প্ৰিয়। সংগীত অবিহনে মানৱ সমাজ অসম্পূৰ্ণ। ই মানুহৰ মানসিক পুষ্টি সাধন কৰে। সংগীতক ভিন্ন জনে ভিন্ন ৰূপত গ্ৰহণ কৰে,— কোনোৱে আত্মসন্তুষ্টি বাবে, কোনোৱে সাধনা হিচাপে, কোনোৱে সংগীতৰ মায়াজালত আবদ্ধ হৈ সংগীত সাধনাকে পেছা হিচাপে আঁকোৱালি লয়। আন কোনোৱে আকৌ সংগীতক জীৱনৰ সাৰথি তথা নিছা আৰু পেছা হিচাপে লৈ আগবাঢ়ে। সংগীত সাধনাৰ বিষয়ে আজি কিছু কথা জনোৱাৰ প্ৰয়াস কৰিছোঁ।

গীত, বাদ্য আৰু নৃত্য— এই তিনি কলাক একেলগে সংগীত বোলা হয়। বৈদিক কালৰে পৰা সংগীতে মানৱ জীৱনত এক বিশিষ্ট স্থান অধিকাৰ কৰি আহিছে। আদিতে সংগীত ভগৱানৰ উপাসনা আছিল, কালক্ৰমত মানুহৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ সকলো ক্ষণতে এই বিষয়ে প্ৰভাৱ পেলায়। সংগীতৰ পৰিৱেশন কৌশল, নীতি-নিয়ম ৰক্ষা কৰি সংগীতত আত্মনিয়োগ কৰাই হ’ল সাধনা । তানসেন, বৈজু বাৱৰা আদি সংগীতৰ সাধক আছিল।

সাধনা মানে ধ্যান কৰা। সংগীত শুনা, গোৱা বা বজালে ধ্যান কৰাৰ দৰে হয়। বিজ্ঞানীসকলে প্ৰমাণ কৰিছে যে ধ্যানৰ দৰে সংগীত সাধনাৰ দ্বাৰা অকলশৰীয়া অনুভৱ দূৰ হোৱাৰ লগতে দুখ-দুৰ্গতি কমে আৰু মন বিচলিত হোৱাৰ পৰা মুক্ত হয়।

![সংগীত](images/posts/music-a-1024x576.webp)

সংগীত সাধনা সম্পৰ্কত পণ্ডিতসকলে বিভিন্ন মত আগবঢ়াইছে। তাৰে কেইটামান উল্লেখ কৰা হ’ল:

কবিগুৰু ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ মতে, “মন-প্ৰাণ দিয়ো যাৰ সান্নিধ্য লাভ কৰিব নোৱাৰি, সংগীতৰ মাধ্যমেৰে তেওঁৰ চৰণ চুব পাৰি।”

ওস্তাদ গুলাম আলি খাঁ চাহাবে সংগীত সাধনাক ‘ৰিয়াজ’ বুলিছে। তেওঁৰ মতে, “সংগীত দেৱতাৰ প্ৰসাদ আৰু সৰস্বতীৰ দান।” বিখ্যাত বেহেলাবাদক ইহুদী মেনুহীনে ললিত কলাৰ ভিতৰত সংগীত সাধনাক উচ্চ আৰু কঠিন বুলিছে। মুনি কপিলদেৱৰ মতে, স্বৰ সাধনা হ’ল আত্মাক দৰ্শন কৰাৰ সৰ্বোত্তম উপায় । পাশ্চাত্য সংগীতৰ পণ্ডিতৰ মতে ভূমিষ্ঠ হোৱা শিশুৰ কান্দোনত ১২টি স্বৰৰ ভিতৰত থকা ২২টি শ্ৰুতি ধ্বনিত হয়।

সুষম আহাৰে মানুহৰ শৰীৰ ভালে ৰখাৰ দৰে সংগীতে মন ভালে ৰাখে। আমাৰ মগজুত কম্পন প্ৰবাহিত হৈ থাকে। সংগীতে মগজুৰ কম্পনক নিয়মিত কৰিব পাৰে। সংগীতৰ ভাষা হ’ল— সা, ৰে, গা, মা, পা, ধা, নি— এই সাতটা স্বৰ। দেখাত সহজ হ’লেও কণ্ঠত বা বাদ্যযন্ত্ৰত সঠিক স্থান দিবলৈ সাধনাৰ প্ৰয়োজন হয়। উত্তৰ ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীতত ২২টি শ্ৰুতি, ১০টি ঠাট; দক্ষিণ ভাৰতীয় সংগীতত ৭২টি ঠাট আৰু অনেক ৰাগ পোৱা যায়।

জিন পৌলৰ মতে, “জীৱনৰ অন্ধকাৰময় নিশাত উপচি পৰা জোনাকেই হ’ল সংগীত।” সংগীতৰ সু-সংগঠিত ধ্বনিময়তাই মানুহৰ কাণৰ মাজেৰে গৈ হৃদয়ত দোলনি দি মগজুত টুকুৰিয়ায়। এই কলাৰ অপাৰ শক্তিৰ লগতে এনে মাধুৰ্য আছে, যি মানুহক সকলো দুখৰ পৰা উদ্ধাৰ কৰিব পাৰে।

[পৰৱৰ্তী খণ্ড: বিষয় সংগীত ৩: সংগীত মানে কি](/সংগীত-৩-সংগীত-মানে-কি)

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

বিষয় সংগীত ২:  সংগীত সাধনা


‘অ’ই বোলে অমিতা  
বৰ মিঠা ফল,  
‘আ’ই বোলে আঠিয়াই  
দেহলৈ আনে বল।

![](images/posts/a-phala3-1024x576.webp)

‘ই’য়ে বোলে ইকৰাৰে  
সাজোঁ আমি ঘৰ,  
‘ঈ’য়ে বোলে নেদেখাজনক  
কওঁ আমি ঈশ্বৰ।

‘উ’য়ে বোলে উট হেনো  
মৰুভূমিত থাকে,  
‘ঊ’য়ে বোলে ঊণৰ চুৱেটাৰ  
পিন্ধি আৰাম লাগে।

![অ-ফলাৰ ধেমালি](images/posts/a-phala2-1024x576.webp)

‘ঋ’য়ে বোলে ঋষিৰ বাক্য  
অথলে কদাপি নাযায়,  
‘এ’ই বোলে এৰীপলু  
এৰা গছতহে পায়।

‘ঐ’য়ে বোলে ঐৰাৱত  
গজৰ আন এটি নাম,  
‘ও’য়ে বোলে ওজাপালি  
সবাহতহে গাম।

![অ ফলা](images/posts/a-phala1-1024x576.webp)

‘ঔ’য়ে বোলে ঔটেঙা  
মাছেৰেহে খাবা,  
মাতৃভাষা শিকনত কদাপি  
পাল নামাৰিবা।


অ-ফলাৰ ধেমালি

<center>
(চেকোশ্লভেকিয়াৰ সাধু)
</center>

এ
সময়ত মাৰিয়া নামৰ এজনী ছোৱালী আছিল। তাইৰ মাক নথকাৰ বাবে মাহীমাক আৰু তেওঁৰ জীয়েক হেলেনৰ সৈতে বাস কৰিছিল। মাহীমাক আৰু হেলেনে মাৰিয়াক ভাল নাপাইছিল, সেয়ে তাইক ঘৰৰ সকলো কাম কৰিবলৈ দিছিল আৰু ভালদৰে খোৱা-পিন্ধাৰ পৰা বঞ্চিত কৰিছিল। মাৰিয়া হেলেনতকৈ ধুনীয়া হোৱা বাবেও মাহীমাকে তাইক হিংসা কৰিছিল। লগতে হকে-বিহকে শাস্তি দিবলৈ নতুন নতুন কৌশল পাঙিছিল।

এদিন হেলেনে মৰিয়াক ভায়’লেট ফুল আনিবলৈ আদেশ দিলে। তেতিয়া ডিচেম্বৰ মাহৰ ঠেঁটুৱৈ ধৰা জাৰৰ দিন। বাহিৰখন বৰফেৰে ঢকা। মাৰিয়াই ক’লে— ভায়’লেট ফুলতো ঠাণ্ডা দিনত নুফুলে, তাই ক’ৰ পৰা ভয়’লেট ফুল আনিব? ফুল আনিব নোৱাৰিলে মাৰিয়া ঘৰলৈ আহিব নোৱাৰিব বুলি কৈ হেলেনে তাইক ঘৰৰ পৰা উলিয়াই দুৱাৰখন বন্ধ কৰি দিলে।

![বাৰটা মাহ](images/posts/bara-maah1-1024x576.webp)

বৰফে ঢকা বাহিৰখনত মাৰিয়াই কঁপি কঁপি ইফাল-সিফাল কৰোঁতে শীতৰ যন্ত্ৰণাই তাইক আগুৰি ধৰিছিল। হঠাতে দূৰৈত তাই বৰফৰ ওপৰত একুৰা জুই দেখা পালে। মাৰিয়াই জুইকুৰাৰ ফালে আগবাঢ়ি গ’ল। কিছু দূৰ যোৱাৰ পাছত তাই বাৰজন মানুহে জুইকুৰা বেৰি বহি থকা দেখিলে। তেওঁলোকে দীঘল দীঘল বগা কাপোৰ পিন্ধি জুই পুৱাই আছিল। মানু্হকেইজনৰ ভিতৰত জ্যেষ্ঠ জনে মাৰিয়াক সুধিলে— “ইমান ঠাণ্ডাত তুমি ইয়াত কি কৰিছা?” মাৰিয়াই দুখেৰে ক’লে যে তাইক মাহীমাক আৰু সতীয়া ভনীয়েকে ভায়’লেট ফুল নিবলৈ পঠাইছে।

জানুৱাৰী নামৰ মানু্হজনে ক’লে— “আমি হ’লো বছৰৰ বাৰটা মাহ, আমি তোমাক সহায় কৰিম।” তেওঁ মাৰ্চ নামৰ ডেকাজনক নিজৰ ঠাইলৈ মাতিলে। মাৰ্চ আহি জানুৱাৰীৰ ঠাইত বহি দুয়োখন হাত ওপৰলৈ কৰি জোকাৰিবলৈ ধৰিলে। লগে লগে বসন্ত কাল আৰম্ভ হ’ল আৰু চাৰিওফালে ৰং-বিৰঙৰ ফুল ফুলিবলৈ ধৰিলে। মাৰিয়াই এপাচি ভায়’লেট ফুল ছিঙি সকলোকে ধন্যবাদ জনাই ঘৰলৈ উভতিল।

মাহীমাক আৰু হেলেন ফুল দেখি আচৰিত হ’ল, কিন্তু সুখী নহ’ল। দুদিনৰ পাছত হেলেনে মাৰিয়াক ষ্ট্ৰবেৰি আনিবলৈ আদেশ দিলে। ষ্ট্ৰবেৰি গৰম কালিহে পায়। শীত কালত মাৰিয়াই ক’ৰ পৰা ষ্ট্ৰবেৰি আনিব! মাহীমাকে নামানে। তেওঁ মাৰিয়াক ঘৰৰ বাহিৰ কৰি দুৱাৰ বন্ধ কৰি দিলে।

হাড় কঁপোৱা ঠাণ্ডাত মাৰিয়াই পুনৰ হাবিৰ মাজত জুইকুৰা আৰু মানুহ কেইজন বিচাৰি গ’ল। দূৰত জুইকুৰা দেখি তাই আগবাঢ়ি গ’ল। মানু্হকেইজনে আগৰ বাৰৰ দৰে ঘূৰণীয়াকৈ বহি জুই পুৱাই আছে।

“এইবাৰ আকৌ কি হ’ল?”— জানুৱাৰীয়ে মাৰিয়াক সুধিলে। জাৰত কঁপি কঁপি মাৰিয়াই ক’লে— “হেলেন আৰু মাহীমাই ষ্ট্ৰবেৰি খাব বিচাৰিছে । মোক সহায় কৰিবানে?” বহি থকা যুৱক এজনলৈ চাই জানুৱাৰীয়ে ক’লে— “ভাইটি জুন, তুমি মোৰ ঠাইত বহা, মই তোমাৰ ঠাইত বহোঁ।” জুনে জানুৱাৰীৰ ঠাইত বহি হাত দুখন ওপৰলৈ তুলি জোকাৰিবলৈ ধৰিলে। লগে লগে বৰফে ঢকা ঠাইত সেউজীয়া ঘাঁহনিৰ মাজে মাজে ষ্ট্ৰবেৰি গছ গজি ৰঙা ৰঙা ষ্ট্ৰবেৰি লগিবলৈ ধৰিলে। মাৰিয়াই এপাচি ষ্ট্ৰবেৰি ভৰাই সকলোকে ধন্যবাদ জনাই ঘৰলৈ ৰাওনা হ’ল।

এইবাৰ হেলেনে মাৰিয়াক আপেল আনিবলৈ আদেশ দিলে। “আপেল শৰত কালতহে লাগে।”— মাৰিয়াই ভয়ে ভয়ে ক’লে। নিৰ্দয়া হেলেন আৰু মাহীমাকৰ গৰ্জনত মাৰিয়াই আকৌ হাবিৰ মাজত বাৰজন ককাই-ভাইক বিচাৰি গ’ল। তেওঁলোকক লগ পাই মাৰিয়াই অনুনয়-বিনয় কৰি ক’লে— “মোৰ মাহীমা আৰু হেলেনে আপেল খাব খুজিছে, দয়া কৰি মোক সহায় কৰা, নহ’লে তেওঁলোকে মোক ঘৰত সোমাবলৈ নিদিব।”

![বাৰটা মাহ](images/posts/bara-maah2-1024x576.webp)

জানুৱাৰীয়ে ছেপ্তেম্বৰক নিজৰ ঠাইত বহিবলৈ মাতিলে। ছেপ্তেম্বৰ গৈ ককায়েক জানুৱাৰীৰ ঠাইত বহি জুনৰ দৰে হাত দুখন ওপৰলৈ কৰি জোকাৰিবলৈ ধৰিলে। লগে লগে আপেলেৰে ভৰা গছ গজি উঠিল। মাৰিয়াই আনন্দত আত্মহাৰা হৈ আপেল ছিঙি পাচিত ভৰালে আৰু সকলোকে ধন্যবাদ জনাই ঘৰলৈ গ’ল।

মাৰিয়াই অনা আপেল দেখি হেলেন আৰু মাহীমাক সন্তুষ্ট নহ’ল । বৰঞ্চ আপেলৰ লোভত তেওঁলোক হাবিলৈ যাবলৈ ওলাল । ঠাণ্ডাত কঁপি কঁপি হাবিত ঘূৰি ফুৰোঁতে তেওঁলোকেও ককাই-ভাইকেইজনক লগ পালে।

“তোমালোক ইয়ালৈ কিয় আহিছাঁ?”— জানুৱাৰীয়ে নম্ৰভাৱে হেলেন আৰু মাহীমাকক সুধিলে। হেলেনে অভদ্ৰভাৱে ক’লে— “আমাক এতিয়াই ৰঙা ৰঙা আপেল দে।” মাহীমাকে কঠোৰ মাতেৰে ক’লে— “তহঁতে দেখা নাই, আমি ঠাণ্ডাত কেনেকৈ কঁপিছোঁ?”

মাক-জীয়েকৰ কথা শুনি বাৰজন ককাই-ভাইৰ বৰ খং উঠিল । খঙত জানুৱাৰীয়ে ওপৰলৈ হাত দুখন তুলি জোকাৰিবলে ধৰিলে। জানুৱাৰীৰ হাতৰ জোকাৰণিত প্ৰবল বৰফৰ ধুমুহাই তাণ্ডৱ আৰম্ভ কৰিলে। পিছ মুহূৰ্ততে ককাই-ভাইকেইজন তাৰ পৰা অন্তৰ্ধান হ’ল।

বৰফৰ ধুমুহাত হেলেন আৰু মাহীমাক চিৰদিনৰ বাবে হেৰাই গ’ল। মৰিয়াক কষ্ট দিবলৈ তেওঁলোক আৰু ঘূৰি নাহিল। মাৰিয়াই নিজৰ ঘৰত শান্তিৰে দিন কটাবলৈ ধৰিলে।

![প্ৰাগ, চেক ৰিপাব্লিক](images/posts/prague-czech-republic.webp)

### চেকোশ্লভেকিয়া

অকণিহঁত, তোমালোকে চেকোশ্লভেকিয়া (Czechoslovakia)ৰ বিষয়ে জানানে? ১৯৯২ চনলৈকে ইউৰোপৰ এখন দেশ আছিল চেকোশ্লভেকিয়া। ১৯৯৩ চনৰ ১ জানুৱাৰীত দেশখন চেক ৰিপাব্লিক (Czech Republic) আৰু শ্লভেকিয়া (Slovakia) নামৰ দুখন দেশত পৰিণত হয়। চেক ৰিপাব্লিকৰ ৰাজধানী হৈছে প্ৰাগ (Prague) আৰু শ্লভেকিয়াৰ ৰাজধানী ব্ৰাটিশ্লাভা (Bratislava)।

_লেখকৰ ঠিকনা: জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা, নিবেদিতা গোস্বামী মেম'ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট, সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪_

বছৰৰ বাৰটা মাহ

বি
শ্বব্ৰহ্মাণ্ড বিশেষ গাণিতিক নিয়মৰ মাজেৰে গতিশীল অৱস্থাত আছে। আমিও আমাৰ বিভিন্ন কাম-কাজত বিশেষ নিয়ম কিছুমান মানি চলিবলৈ চেষ্টা কৰোঁ বা কৰি আহিছোঁ। উদাহৰণ স্বৰূপে, বিদ্যালয়ৰ প্ৰাতঃ সভাত পোন হৈ থিয় হ’ব লাগে, হাতযোৰ কৰিব লাগে, প্ৰাৰ্থনা কৰোঁতে চকু মুদি একান্ত মনেৰে নেদেখাজনক স্মৰণ কৰিব লাগে; জাতীয় সংগীত গোৱাৰ সময়ত থিয় হ’ব লাগে, একাগ্ৰ‌তাৰে গীতটো গাই ৫২ চেকেণ্ডৰ ভিতৰত শেষ কৰিব লাগে ইত্যাদি।

ঠিক একেদৰে গণিতৰ সমস্যা সমাধান কৰিবলৈও কিছুমান নিয়ম ক্ৰম অনুসৰি মানি চলিব লাগে। আহাঁচোন চাওঁ, গণিতৰ চাৰি প্ৰক্ৰিয়াযুক্ত সমস্যা সমাধান কৰিবলৈ কেনেদৰে আৰু কি ক্ৰমত আগবাঢ়িব লাগে।

চাৰি প্ৰক্ৰিয়া হ’ল— যোগ (+), বিয়োগ (-), পূৰণ (×) আৰু হৰণ (÷)। গণিতৰ চাৰি প্ৰক্ৰিয়াত ক্ৰমে হৰণ, পূৰণ আৰু যোগ বা বিয়োগ— যিটো আগত থাকে, তাৰ কাম আগতে কৰিব লাগে। কোনো এটা ৰাশিত যদি দুটা বা তিনিটা প্ৰক্ৰিয়া থাকে, তেতিয়া সেই প্ৰক্ৰিয়াৰ ক্ৰম নিৰ্ধাৰণ কৰি কাৰ্য কৰিব লাগে। উদাহৰণ স্বৰূপে, 5×4+7 = 20+7 = 27— এই ৰাশিটোত প্ৰক্ৰিয়াৰ ক্ৰম অনুসৰি প্ৰথমে পূৰণৰ কাম, তাৰ পাছত যোগৰ কাম কৰা হৈছে। সেইদৰে— 
18÷2-6÷3+4÷2 = 9-2+2 = 7+2 = 9 
ইয়াত হৰণৰ প্ৰক্ৰিয়াসমূহ আগতে কৰি পাছত যোগ আৰু বিয়োগৰ কাম কৰা হৈছে।

গণিতৰ কিছুমান সমস্যা সমাধান কৰিবলৈ বন্ধনীৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। আমি তিনি প্ৰকাৰৰ বন্ধনী ব্যৱহাৰ কৰি আহিছোঁ। প্ৰথম বন্ধনী বা সৰু বন্ধনী ‘( )’; দ্বিতীয় বন্ধনী বা মাজু বন্ধনী ‘{ }’; তৃতীয় বন্ধনী বা বৰ বন্ধনী ‘\[ \]’। বন্ধনীৰ ভিতৰত কোনো এটা প্ৰক্ৰিয়া আগতে কৰিব লগীয়া হ’লে দীৰ্ঘমাত্ৰা (——) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ক্ৰম অনুসৰি দীৰ্ঘমাত্ৰা, প্ৰথম বন্ধনী, দ্বিতীয় বন্ধনী, তৃতীয় বন্ধনীৰ কাম কৰিব লাগে। উদাহৰণ স্বৰূপে— 
30-\[15-{6+(18-14)}\] 
\= 30-\[15-{6+4}\] 
\= 30-\[15-10\] 
\= 30-5 
\= 25

আকৌ গণিতৰ কিছুমান সমস্যা সমাধান কৰোঁতে আমি ‘ৰ’ (of )ৰ ব্যৱহাৰ কৰিব লগা হয়। গণিতত ‘ৰ’ক পূৰণ চিন হিচাপে ধৰা হয় আৰু সংখ্যা দুটাৰ মাজত ‘ৰ’ৰ পৰিৱৰ্তে × চিন ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু সংখ্যা দুটা পূৰণ কৰা হয়। উদাহৰণ স্বৰূপে— 500 ৰ 2/5 = (500×2)/5 = 200।

সকলোবোৰ ক্ৰিয়াৰ ক্ৰম সহজে মনত থকা এটা শব্দৰে প্ৰকাশৰ কৰিব পাৰি। সেই শব্দটো গণিতৰ প্ৰক্ৰিয়াকেইটাৰ নামৰ ইংৰাজী শব্দটোৰ প্ৰথম আখৰেৰে গঠিত হৈছে। বন্ধনী (Bracket)ৰ B, ৰ (Of)ৰ O, হৰণ (Division)ৰ D, পূৰণ (Multiplication)ৰ M , যোগ (Addition)ৰ A আৰু বিয়োগ (Subtraction)ৰ S লগ হৈ গঠিত হোৱা BODMAS শব্দটোৱে প্ৰক্ৰিয়াকেইটাৰ ক্ৰম বুজাইছে।

![](images/posts/math2-1024x576.webp)

ক্ৰম অনুসৰি গণিতৰ সমস্যা সমাধান নকৰিলে আমি শুদ্ধ উত্তৰ নাপাম। যেনেকৈ ভাষাৰ ক্ষেত্ৰত যতি চিহ্নৰ ব্যৱহাৰ শুদ্ধ নহ’লে সম্পূৰ্ণ বেলেগ অৰ্থ প্ৰকাশ পায়। উদাহৰণ স্বৰূপে, “য’তে ত’তে থূ পেলাবা নে? পেলালে বীজাণুৰ সংক্ৰমণ হ’ব পাৰে।”— এই বাক্যৰ যতি চিহ্নৰ ব্যৱহাৰ বেলেগ কৰাচোন, কি হয় চোৱা। “য’তে ত’তে থূ পেলাবা, নেপেলালে বীজাণুৰ সংক্ৰমণ হ’ব পাৰে।” বিপৰীত অৰ্থ প্ৰকাশ কৰা নাইনে বাৰু? একেদৰেই গণিতৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰক্ৰিয়াৰ ক্ৰম সলনি হ’লে শুদ্ধ সমাধান নাপাম। তলৰ সমস্যাটো আজৰি সময়ত কৰিবা শুদ্ধ ক্ৰম অনুসৰি (BODMAS প্ৰয়োগ কৰি) আৰু ভুলকৈ (ক্ৰমত নপৰাকৈ) দুয়োটা ৰূপতে। সমস্যাটো হৈছে— 
5 ৰ \[58-\{7×8+\(13-2 ৰ 6\)\}\]।

উত্তৰৰ পাৰ্থক্য মন কৰিবলগীয়া!

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, চৰকাৰী অভ্যসন উচ্চ বুনিয়াদী বিদ্যালয়, তিতাবৰ_

গণিতৰ চাৰি প্ৰক্ৰিয়া

‘আ
ইমানু, ঘৰচিৰিকাক ৰুটি দিয়াহি আহাঁ। মই কুটি থৈছোঁ।’ 
‘অঁ ককা, দিয়া। ককা, জুনুকাহঁত ডাঙৰ হোৱাই নাই নে? ককা, চোৱাচোন সেয়া চোতালৰ বৰষুণৰ পানীৰ ডোঙাটোত ঘৰচিৰিকা দুটাই কেনেকৈ গা পখালিছে। মৰম লাগিছে নহয় ককা?’ 
‘ও। তুমি ৰুটি দিয়াই নাই। দি দিয়া।’ 
‘ও দিছোঁ দিছোঁ। আহ আহ। ৰুটি দিছোঁ, আহ খাহি।’

আইমানুয়ে ৰুটি দিয়াৰ লগে লগে সিহঁত দুয়োটা জপিয়াই জপিয়াই ৰুটি খাবলৈ আহিল। টুকটুককৈ দুটুকুৰামান খায়েই মুখত অকণমান লৈ ভুৰুং কৰি উৰি গ’ল।

‘অ’ ককা, সিহঁত গ’লগৈ, চোৱাচোন।’ 
‘অঁ, সিহঁতৰ মইনাকেইটাক খুৱাবলৈ নিছে আক’। আকৌ আহিব চাই থাকাচোন।’ 
‘আকৌ আহিব নে বাৰু?’ 
‘ও, আহিবতো। আকৌ খাবলৈ আহিব, চাবা।’

সিহঁত দুয়োটা ভুৰুং কৰি আকৌ চোতালত পৰিলহি।

‘সেয়া আহিল চোৱা আইমানু।’

সিহঁতে পিৰিক-পাৰাককৈ ইফালে-সিফালে চাই অকণমান খাই মুখত অকণ লৈয়েই আকৌ ভুৰুং! এনেকৈ কেইবাবাৰো অহা-যোৱা কৰি এবাৰত সিহঁত পোৱালি দুটাও লৈ পৰিলহি।

কি…ই…ই… কি…ই…ই…কৈ সৰু সৰু ডেউকা দুখন জোকাৰি মাক-বাপেকৰ লগে লগে জপিয়াবলৈ শিকিছে সিহঁতে। সৰু পোৱালিকেইটাৰ মাতকেইটা তাই বৰ ভাল পায়, সেইকাৰণে আইমানুৱে সিহঁতক জুনুকা নাম দিছে।

![জুনুকা শিশু গল্প](images/posts/junuka-1024x576.webp)

‘আইমানু চোৱাহি। তোমাৰ জুনুকা মইনাহঁত চোতালত পৰিছেহি।’ 
‘অঁ ককা। ইম্মান মৰম লগা। এটা লওঁ নেকি ককা? চুই চাওঁ। মৰম কৰোঁ কৰোঁ লাগিছে।’ 
‘নালাগে নালাগে আইমানু। সিহঁতে ভয় খাই উৰি যাবগৈ। নহা হ’ব। এনেকৈ চাই থাকাচোন। কিমান মৰম লগা। সদায়ে ৰুটি খাবলৈ আহিবই। চাই থাকিবা। ভাল লাগিব।’ 
‘অ সিহঁত উৰি গুচিয়ে গ’ল। অ’ নাই যোৱা। সেয়া চোতালৰ পানীডোঙাত সিহঁতকো গা ধুবলৈ শিকাইছে।’

চাৰিওটা ঘৰচিৰিকাই কচালি কচালি গা ধুইছে। কেনে মনোমোহা দৃশ্য! আনন্দত আইমানুয়েও চিঞৰি চিঞৰি নাচি নাচি গাইছে— 
‘আমাৰ জুনুকা ডাঙৰ হ’ল 
আমাৰ জুনুকা ডাঙৰ হ’ল!’

_লেখকৰ ঠিকনা: দীপা পণ্ডিত, নগাঁও_

জুনুকা


কণমানি কুঁহিৰ মনটো আজি  
পুৱাতে গোমোঠা মৰা,  
একেটা কথাকে কৈ থাকে মাকে  
নিতৌ ভিতৰৰ পৰা।  
গাখীৰখিনি খাই হ’লনে নাই  
মাকে আছে সুধি,  
গোন্ধটো লৈ নাকটো কোঁচাই  
কুঁহিয়ে পাঙিছে বুধি।  
গাখীৰ খাই বেয়া পায় তাই  
ঘৰত সৱেই জানে,  
সৰু হ’ল বাবেই তাইৰ কথা  
কোনেও নামানে।  
ঘোটকৈ খাই খটম কৰি দিয়া—  
ককাই আছে কৈ,  
চকীত বহি দুই হাত মেলি  
বাতৰি কাগজ লৈ।

![](images/posts/kuhi-1024x576.webp)

এঢোক মাৰি লিপলাইনাৰ সানি  
কুঁহি আছে ৰৈ,  
হাতত গিলাচ পদূলিত চকু  
কোন বা গৈছে কলৈ!  
ভিতৰৰ পৰা আহি মাকে দেখি  
হঠাত লগালে মাত,  
সৌটো কেৰমন ৰাস্তাইদি গৈছে  
মাতোনে এবাৰ তাক?  
ঐ কেৰমন এইফালে আহ—  
ক’বলৈহে পালে মাকে,  
গাখীৰ খাই শেষ কৰি দিলে  
কুঁহিয়ে ঢোকে ঢোকে।  
জপৰা চুলি জধলা কাপোৰ  
গলগলীয়া মাত,  
‘ঐ মইনা’ বুলিলেই কেৰমনে  
কুঁহিৰ হেৰাই মাত।


তোমালোকৰ বাবে কি গোটাই আনিছোঁ চোৱা:

কি যে ঘটিছিল To Me One Day

ভেকুলী খহুৱা হোৱাৰ কাৰণ

বিষয় সংগীত ২: সংগীত সাধনা

অ-ফলাৰ ধেমালি

বছৰৰ বাৰটা মাহ

গণিতৰ চাৰি প্ৰক্ৰিয়া

জুনুকা

কুঁহি আৰু কেৰমন

ৰংমনৰ পিঠিত উঠি জোনবাইৰ দেশলৈ বুলি

বিষয় সংগীত ১: সংগীতৰ মূল সাতোটা স্বৰৰ বিষয়ে

ভতুৱাৰ কাম

লোকলৈ বুলি হুল পুতি নিজে মৰে ফুটি