
বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক (প্ৰয়াত)।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অনন্ত-দেৱ-শৰ্মা)_

অনন্ত দেৱ শৰ্মা


ধেমাজি।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অনিৰ্বাণ-দত্ত)_


অনিৰ্বাণ দত্ত


গুৱাহাটী

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অভিজিত-দত্ত)_


অভিজিত দত্ত


নাজিৰা, শিৱসাগৰ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/অসমী-গগৈ-বৰুৱা)_


অসমী গগৈ বৰুৱা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/আভা-বৰা)_

আভা বৰা


চেইণ্ট ষ্টিফেন স্কুল, দমদম (কলকাতা)

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/আৰুশ-সোণোৱাল)_

আৰুশ সোণোৱাল


পাঞ্জাবাৰী, গুৱাহাটী

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ঈশান-জ্যোতি-বৰা)_


ঈশান জ্যোতি বৰা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/এলিজা-ৰাণী-দাস)_

এলিজা ৰাণী দাস


শান্তি পথ, আৰ জি বৰুৱা ৰোড, গুৱাহাটী-৭৮১০২৪

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/জ্যোতিশিখা-দত্ত)_

জ্যোতিশিখা দত্ত


নিবেদিতা গোস্বামী মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউট,  
সুৰ-সংগম, ৰৰৈয়া, যোৰহাট-৪

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/জ্যোতিস্মিতা-গোস্বামী-শৰ্মা)_

জ্যোতিস্মিতা গোস্বামী শৰ্মা


তেজপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় চৌহদ, তেজপুৰ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ঝৰ্ণালী-শৰ্মা-বৰকটকী)_

ঝৰ্ণালী শৰ্মা বৰকটকী


বিশিষ্ট লেখক, গৱেষক আৰু কণ্ঠশিল্পী।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ড-বীৰেন্দ্ৰনাথ-দত্ত)_

ড° বীৰেন্দ্ৰনাথ দত্ত


বালিজান, চাৰিখেলীয়া, বিশ্বনাথ-৭৮৪১৭২,  
ফোন- ৯৩৬৫৩৬৭০৬০

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/তপন-বৰুৱা)_

তপন বৰুৱা


বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক (প্ৰয়াত)।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ত্ৰৈলোক্যেশ্বৰী-দেৱী-বৰুৱানী)_

ত্ৰৈলোক্যেশ্বৰী দেৱী বৰুৱানী


শুৱালকুছি, পদ্মৰাম কাকতি পথ, কামৰূপ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দিগন্ত-বৈশ্য)_

দিগন্ত বৈশ্য


বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দিলীপ-কুমাৰ-বৰুৱা)_

দিলীপ কুমাৰ বৰুৱা


গুৱাহাটী

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দীপক-কুমাৰ-কলিতা)_


দীপক কুমাৰ কলিতা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দীপা-পণ্ডিত)_

দীপা পণ্ডিত


পুৰণিগুদাম, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দুলাল-বৰা)_


দুলাল বৰা


নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দ্বীপজ্যোতি-বৰা)_


দ্বীপজ্যোতি বৰা


সন্দীপনী বিদ্যামন্দিৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/দৰ্শয়িতা-বৰঠাকুৰ)_

দৰ্শয়িতা বৰঠাকুৰ


ভলাগুৰি সত্ৰ, কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ধ্ৰুৱজ্যোতি-শৰ্মা)_

ধ্ৰুৱজ্যোতি শৰ্মা


বিশিষ্ট শিশু সাহিত্য়িক।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/নূপুৰ-মোমাইদেউ)_

নূপুৰ মোমাইদেউ


শংকৰদেৱ শিশু নিকেতন, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/নৱনীত-নিয়ৰ-শইকীয়া)_

নৱনীত নিয়ৰ শইকীয়া


ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়, ডিব্ৰুগড়

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/প্ৰকল্প-ৰঞ্জন-ভাগৱতী)_

প্ৰকল্প ৰঞ্জন ভাগৱতী


ডিব্ৰুগড়

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/প্ৰাণজিৎ-বৰা)_


ড° প্ৰাণজিৎ বৰা


দেৰগাঁও, গোলাঘাট

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/বন্দিতা-শৰ্মা-কন্দলি)_

বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি


কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ভূপেন-শৰ্মা)_


ভূপেন শৰ্মা


কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ভূপেন্দ্ৰ-নাথ-হাজৰিকা)_


ভূপেন্দ্ৰ নাথ হাজৰিকা


গৌৰী মেনশ্যন, ভি আই পি ৰোড, ছয়মাইল, গুৱাহাটী-২২

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/মঞ্জু-দত্ত)_

মঞ্জু দত্ত


সূৰ্যপুৰ তিনিআলি, পাভৈ পথ,  
বিশ্বনাথ চাৰিআলি-৭৮৪১৭৬

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/মাতু-হাজৰিকা)_


মাতু হাজৰিকা


বাঙ্গালোৰ, কৰ্ণাটক-৫৬০০৬৭

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/যশোৱন্ত-নিপুণ)_


যশোৱন্ত নিপুণ


কাজিৰঙা, গোলাঘাট

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/শতৰূপা-গৌতম)_

শতৰূপা গৌতম


স্নাতকোত্তৰ মহলা, প্ৰাগজ্যোতিষ মহাবিদ্যালয়,  
গুৱাহাটী।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সত্যজিৎ-নাথ)_

সত্যজিৎ নাথ


ৱাৰ্ড নং ৯, নাজিৰা-৭৮৫৬৮৫, শিৱসাগৰ,  
ফোন- ৮৪৮৬০১৬০৪৫

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সত্যনাৰায়ণ-কৰ)_

সত্যনাৰায়ণ কৰ


নগাঁও মিছন হাইস্কুল, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সনভ-দাস)_

সনভ দাস


ৰূপকোঁৱৰ হাউচিং কমপ্লেক্স,  
খানামুখ ছেকগেট, ডাক- গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়,  গুৱাহাটী-৭৮১০১৪

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সমীন্দ্ৰ-হুজুৰি)_


সমীন্দ্ৰ হুজুৰি


‘কাণখোৱা’ৰ সম্পাদনা কক্ষ।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সম্পাদনা-কক্ষ)_

সম্পাদনা কক্ষ


দিল্লী পাব্লিক স্কুল, নাজিৰা

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সুগন্ধি-উৰুলি-বৰুৱা)_


সুগন্ধি উৰুলি বৰুৱা


লালমাটি, তেজপুৰ-৭৮৪০০১,  
শোণিতপুৰ

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সুপ্ৰীয়া-পাল)_


সুপ্ৰীয়া পাল


ঘৰ নং ১৩, লতাকটা শান্তিনগৰ,  
বশিষ্ঠ, গুৱাহাটী-২৯

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/সুৰেন্দ্ৰ-মোহন-দাস)_

সুৰেন্দ্ৰ মোহন দাস


বিশিষ্ট সাহিত্যিক। তেখেতে শিশুৰ বাবেও ভালেমান সাহিত্য ৰচনা কৰিছে।

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰঞ্জু-হাজৰিকা)_

ৰঞ্জু হাজৰিকা


ভোটাই গাঁও, নগাঁও, ফোন- ৯৮৬৪৪৯৮৭৪৮

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰিণ্টু-দাস)_


ৰিণ্টু দাস


কেন্দ্ৰীয় বিদ্যালয়, মিছা (নগাঁও)

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰুকনাভ-ৰণজয়-শইকীয়া)_

ৰুকনাভ ৰণজয় শইকীয়া


কলিয়াবৰ, নগাঁও

_[লেখকৰ সকলো লেখা চাওক →](/tags/ৰূপজ্যোতি-গোস্বামী)_


ৰূপজ্যোতি গোস্বামী


<span style={{float: 'left', fontSize: '4.5em', lineHeight: 1, marginRight: '0.15em', fontWeight: 'bold'}}>ম</span>
ৰমৰ অকণিহঁত, মাঘৰ বিহুত আমি সকলোৱে মেজি জুইৰ সেক ল’লোঁ, নহয়নে বাৰু? ভোজৰ দিনা ৰাতি জুইৰ কাষত বহি থাকি দপ্দপ্কৈ জ্বলি থকা জুইকুৰাৰ মাজেৰে চাই পঠিয়াওঁতে বস্তুবোৰ কঁপি থকা দেখা পাইছিলোঁ। মন কৰিছিলানে ঘটনাটো? কিয় হয় বাৰু এনেকুৱা?

জুই জ্বলিলে জুইৰ কাষৰ বায়ুখিনিও গৰম হয়। গৰম বায়ু চেঁচা বায়ুতকৈ পাতল, সেয়ে এই গৰম বায়ু ওপৰলৈ উঠি যায় আৰু লগতে লৈ যায় খেৰ-কূটা, শুকান পাতৰ সৰু সৰু টুকুৰা। অৰ্থাৎ বতাহে ওপৰলৈ লৈ যোৱা দেখা পাওঁ। জুই শিখাৰ নিচেই ওপৰতে থকা বায়ুখিনি তাতোকৈ ওপৰৰ বতাহতকৈ বেছি গৰম হয়। যিহেতু গৰম বায়ু চেঁচা বায়ুতকৈ পাতল হয়, গতিকে গৰম বায়ুৰ ঘনত্বও কম হয় । পোহৰে যেতিয়া পাতল আৰু গধুৰ দুয়োটা মাধ্যমৰ মাজেদি গতি কৰে, তেতিয়া পোহৰৰ গতিৰ দিশৰ সামান্য সলনি হয়। ধৰা, তোমালোকে পকা পিচ দিয়া ৰাস্তাত চাইকেল চলাই গৈ থাকি শিলগুটি দি থোৱা ৰাস্তা পালা, তোমাৰ চাইকেলৰ গতি একে থাকিব নে? নিশ্চয় নাথাকে। কথাটো তেনেকুৱাই।

আকৌ পোহৰৰ কথালৈ আহোঁ। পানী থকা চৌবাচ্ছা এটাৰ তললৈ চালে তলিখন ওপৰলৈ উঠি অহা যেন লাগে। পানী থকা কাঁচৰ গিলাছত পেঞ্চিল এডাল ৰাখিলে বায়ু আৰু পানীৰ সন্ধিস্থলত পেঞ্চিলডাল বেঁকা হৈ যোৱা যেন লাগে। এয়া হৈছে পোহৰৰ গতিৰ বাবে হোৱা পৰিঘটনা। পোহৰে পানী আৰু বায়ু দুটা মাধ্যমৰ মাজেৰে গতি কৰোঁতে দিশৰ সলনি হৈছে। সেয়ে পানী আৰু বায়ুৰ সংযোগস্থলত পেঞ্চিলডাল সামান্য বেঁকা দেখি। একে কাৰণতে কাঁচৰ গিলাছৰ পানীত ডুবি থকা আমলখি এটা কাষৰ পৰা চালে ডাঙৰ দেখা পাম । তোমালোকে কৰি চাবাচোন।

এতিয়া আমি গম পালোঁ যে পোহৰে সকলো মাধ্যমতে একে দিশত গতি নকৰে। এটা মাধ্যমৰ পৰা আন এটা মাধ্যমলৈ পোহৰ বেঁকাকৈ গ’লে পোহৰৰ গতিৰ দিশ আনটো মাধ্যমত সলনি হয় যেন লাগে।

এতিয়া আহোঁ আচল কথালৈ । তৰাৰ তিৰবিৰণি হয় তৰাৰ পোহৰ বায়ুমণ্ডলৰ মাজেদি পাৰ হৈ যাওঁতে হোৱা পোহৰৰ গতিৰ দিশৰ সলনিৰ বাবে। বায়ুৰ ভৌতিক অৱস্থা সুস্থিৰ নহয় । অৰ্থাৎ বায়ু সুস্থিৰ অৱস্থাত নাথাকে। গতিকে তৰাৰ আপাত অৱস্থানো সুস্থিৰ নহৈ সামান্য ইফাল-সিফাল হৈ থাকে। যিহেতু বায়ুমণ্ডলে তৰাৰ পোহৰৰ দিশ সলনি কৰি দিয়ে, গতিকে তৰাটোৰ আপাত অৱস্থান প্ৰকৃত অৱস্থানতকৈ কিছু বেলেগ হয়। দিগন্তৰ ওচৰত থকা অৱস্থাত চালে তৰাটো ইয়াৰ প্ৰকৃত অৱস্থানতকৈ কিছু ওপৰত থকা যেন লাগে।

পৃথিৱীৰ পৰা কোটি কোটি দূৰত্বত অৱস্থিত তৰাক পোহৰৰ বিন্দু হিচাপে ধৰিব পাৰি। তৰাৰ পোহৰৰ গতিৰ দিশ পৰিৱৰ্তন হৈ থাকে বাবে তৰাৰ আপাত অৱস্থানৰ পৰিৱৰ্তন হৈ থাকে আৰু আমাৰ চকুত সোমোৱা তৰাৰ পোহৰ কম-বেছি হয়। তৰাটো কেতিয়াবা উজ্জ্বল আৰু কেতিয়াবা ‌ম্লান দেখা পোৱা যায়। তেতিয়াই তৰাটোৱে তিৰবিৰাই থকা যেন লাগে। আনহাতে গ্ৰহবোৰ পৃথিৱীৰ ওচৰত থকা বাবে সূৰ্যৰ পোহৰে ইয়াক উজ্জ্বল কৰে আৰু ডাঙৰ দেখা যায়। বিস্তৃত উৎসৰ পৰা অহা পোহৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ গড়মান শূন্য হয় আৰু তিৰবিৰাই থকা নেদেখি স্থিৰ হৈ থকা দেখা যায়।

_লেখকৰ ঠিকনা: বন্দিতা শৰ্মা কন্দলি, চৰকাৰী অভ্যসন উচ্চ বুনিয়াদী বিদ্যালয়, তিতাবৰ_


তৰা তিৰবিৰায় কিয়


<span style={{float: 'left', fontSize: '4.5em', lineHeight: 1, marginRight: '0.15em', fontWeight: 'bold'}}>অ</span>
কণিহঁত, তোমালোকে কেতিয়াবা আকাশখনলৈ চাই ভাবিছানে যে ইয়াৰ ৰং নীলা কিয়? আচলতে ‘পোহৰৰ বিচ্ছুৰণ’ (scattering of light) নামৰ এটা প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে আকাশখন নীলা দেখা যায়।

সূৰ্যৰ পোহৰ আচলতে ৰামধেনুৰ দৰে বিভিন্ন ৰঙৰ পোহৰৰ মিশ্ৰণেৰে সৃষ্টি হৈছে। সূৰ্যৰ পোহৰ পৃথিৱীত উপস্থিত হওঁতে ই সৰলৰেখাত গতি কৰে। কিন্তু পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল আমি চকুৰে মনিব পৰাতকৈও ক্ষুদ্ৰ ধূলি আৰু গেছৰ অণুৰ দৰে ক্ষুদ্ৰ কণিকাৰে ভৰি আছে। এই ক্ষুদ্ৰ কণাবোৰ পোহৰ সিঁচৰতি কৰাত খুব ভাল। সূৰ্যৰ পোহৰৰ বাবে ইহঁতে সৰু সৰু উঠা-নমা কৰা বলৰ দৰে কাম কৰে। এই কণাবোৰে নীলা আৰু বেঙুনীয়া ৰঙৰ দৰে চুটি তৰংগদৈৰ্ঘ্যৰ পোহৰ, ৰঙা আৰু কমলা ৰঙৰ দৰে দীঘল তৰংগদৈৰ্ঘ্যৰ পোহৰতকৈ অধিক বিচ্ছুৰিত বা সিঁচৰতি কৰে।

গতিকে যেতিয়া সূৰ্যৰ পোহৰ আমাৰ বায়ুমণ্ডলত প্ৰৱেশ কৰে, তেতিয়া সেই পোহৰ ক্ষুদ্ৰ কণিকাবোৰৰ দ্বাৰা সিঁচৰতি হৈ পৰে। আৰু নীলা পোহৰ অধিক সিঁচৰতি হৈ যোৱাৰ বাবে ই গোটেই আকাশত বিয়পি পৰে। সেইবাবেই আমি দিনত আকাশখন নীলা হৈ থকা দেখিবলৈ পাওঁ!

![আকাশখন নীলা কিয়](images/posts/why-is-the-sky-1024x576.webp)

কিন্তু তোমালোকে হয়তো লক্ষ্য কৰিছা যে কেতিয়াবা আকাশখন আন ৰঙলৈ সলনি হয়, যেনে— কমলা, গোলাপী, আনকি ৰঙাও। সূৰ্যোদয় বা সূৰ্যাস্তৰ সময়ত সাধাৰণতে এনেকুৱা হয়। এনে সময়ত আকাশত সূৰ্য কম উচ্চতাত থাকে আৰু ইয়াৰ পোহৰ আমাৰ ওচৰ পাবলৈ পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলৰ অধিক অংশৰ মাজেৰে যাত্ৰা কৰিবলগীয়া হয়। ইয়াৰ ফলত নীলা পোহৰ আৰু আৰু অধিক বিচ্ছুৰিত হয় আৰু ফলস্বৰূপে ৰঙা আৰু কমলা ৰঙৰ দৰে দীঘলীয়া তৰংগদৈৰ্ঘ্যৰ পোহৰহে আমাৰ চকুত পৰে। সেইবাবেই সেই সময়ত আকাশখন ইমান ধুনীয়া আৰু ৰঙীন দেখা যায়।

গতিকে, মনত ৰাখিবা, আমাৰ বায়ুমণ্ডলত সূৰ্যৰ পোহৰ বিয়পি পৰাৰ ধৰণৰ বাবে আকাশখন নীলা দেখা যায়। প্ৰকৃতিয়ে যে কি কি ধৰণে আমাক যাদু নেদেখুৱায়!

_শব্দাৰ্থ:_
- প্ৰক্ৰিয়া: কোনো কাম কৰাৰ নিৰ্দিষ্ট প্ৰণালী বা পদ্ধতি, কাম কৰাৰ ধৰণ
- সূৰ্যোদয়: সূৰ্য উদয় হোৱা বা ওলোৱা
- সূৰ্যাস্ত: সূৰ্য অস্ত বা মাৰ যোৱা


... আকাশ ...

তৰা তিৰবিৰায় কিয়

আকাশখন নীলা কিয়